Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Historia zatoczyła koło, czyli jak wodociągi powróciły w ręce miasta

[email protected]
Rozmowa z Tadeuszem Zuberem, dyrektorem generalnym, prezesem Zarządu Rejonowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach S.A Polska Dziennik Zachodni: Katowickie Wodociągi mają już 120 lat.

Rozmowa z Tadeuszem Zuberem, dyrektorem generalnym, prezesem Zarządu Rejonowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach S.A

Polska Dziennik Zachodni: Katowickie Wodociągi mają już 120 lat. Od czego zaczęła się ich historia?

Tadeusz Zuber: Początki naszych wodociągów wiążą się z ciekawymi i przełomowymi wydarzeniami w dziejach Śląska. Pokazują, jak ważna jest woda w życiu człowieka oraz jak istotny jest sprawny system wodociągowy dla funkcjonowania takiego skupiska, jakim jest miasto. Na początek warto podkreślić, że Katowice nie są bogate w zasoby wodne. Leżą bowiem w strefie wododziału Wisły i Odry. Rzeki i potoki, które w większości mają tu swój początek, nie prowadzą dużych ilości wód powierzchniowych. Dlatego też od momentu zasiedlenia tych terenów podstawowe zaopatrzenie ludności zapewniały płytkie wody podziemne czerpane ze źródeł i studni. W połowie XIX wieku, gdy rozwój przemysłu wydobywczego spowodował drenowanie poziomów wodonośnych i ich zanikanie, zaczęło brakować wody. W dodatku z roku na rok pogarszała się jakość wykorzystywanych wód. W 1873 roku na Śląsku wybuchła epidemia cholery azjatyckiej. Za jedno z głównych źródeł zakażeń uznano wodę w przydomowych studniach. Uznano ją za niezdatną do picia i rozpoczęto poszukiwania wód podziemnych, które można by wykorzystać do zaopatrzenia w wodę ludności Górnego Śląska. Pierwsze ujęcia wody powstawały na terenie kopalń - w Katowicach stało się to w 1887 roku. Z szybu kopalni "Kleofas" - z którego woda była tłoczona do zbiornika znajdującego się na wzgórzu Beaty, w miejscu gdzie dziś stoi kościółek św. Michała w Parku Kościuszki - płynęła woda do domów katowiczan przez 10 lat. Następnym źródłem wody dla Katowic była kopalnia "Rozalia" w Dąbrówce Małej. 25 marca 1895 roku powiat katowicki kupił wodociąg do Dąbrówki Wielkiej i Bańgowa oraz wieżę ciśnień - zasilane właśnie z tego źródła. W tym czasie wybudowano także zbiornik na wzgórzu w Bytkowie przy dzisiejszej trasie Katowice-Tarnowskie Góry.

1 stycznia 1896 roku rozpoczęto tłoczenie wody z ujęcia "Rozalia" do zbiornika w Bytkowie. Podobnie jak wcześniej ze wzgórza Beaty, woda z Bytkowa była rozprowadzana systemem grawitacyjnym. Wodociąg "Rozalia" był jednym z największych wodociągów gminnych. Z zasobów wodnych kopalni korzystały nie tylko Katowice, ale także ościenne miasta i gminy. W roku 1910 roczne zapotrzebowanie na wodę w Katowicach wynosiło już 1,5 mln metrów sześciennych. W 1908 roku jeden mieszkaniec Katowic zużywał aż 92 litry wody. Było to najwyższe zużycie wody na jednego mieszkańca wśród wszystkich miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

PDZ: Skoro zużywano tak wielkie ilości wody, to musiało powstawać równie dużo ścieków. Jak z tym problemem sobie poradzono w Katowicach?

TZ: Sieci kanalizacyjne zaczęto budować równolegle z rozwojem sieci wodociągowej. W momencie wybuchu epidemii cholery azjatyckiej na terenie Katowic istniały dwa kanały ściekowe będące pozostałością po dobrach Thiele-Wincklera. W latach 1873-1890 powstało kolejnych pięć kanałów głównych. Równocześnie mieszkańcy zostali zobowiązani do podłączania się do kanalizacji i płacenia tzw. Kanalrente. Opłata ta przeznaczona była na dalszy rozwój systemu wodno-kanalizacyjnego miasta. Kanały miejskie i kanały fabryczne zostały skierowane do rzeki Rawy. Szybko z rzeki, która w latach 40. XIX wieku słynęła z mnogości ryb i raków, stała się kanałem ściekowym. Aby ograniczyć zgubny wpływ ścieków na środowisko, Katowice jako pierwsze miasto na Śląsku w 1916 roku wybudowały oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną. Poprawę skanalizowania całego miasta umożliwiła pierwsza regulacja rzeki Rawy prowadzona w latach 1926-1938 i równoczesna przebudowa kolektorów. W 1938 roku 77 proc. budynków, głównie w Śródmieściu, Załężu i Bogucicach, było podłączonych do kanalizacji.

PDZ : A jak powstało pierwsze przedsiębiorstwo wodociągowe w Katowicach?

TZ: Powstającym systemem zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków zaczęły zarządzać zorganizowane przedsiębiorstwa. W 1922 roku na mocy Traktatu Wersalskiego Polska otrzymała na własność Zakład Wodociągowy "Adolfschaft", czyli "Szyb Staszic" w Reptach oraz sześć wodociągów i wież wodnych dotychczas należących do Prus. Z końcem 1923 roku zlikwidowano wspólną administrację wodociągową na Śląsku. Od 1924 roku na Górnym Śląsku działały trzy zorganizowane przedsiębiorstwa wodociągowe. Na mocy polsko-niemieckiego układu, Ministerstwo Robót Publicznych do eksploatacji "Szybu Staszic" powołało "Państwowe Zakłady Wodociągowe na Górnym Śląsku" z siedzibą w Katowicach. Obok nich działały także: "Wasserwerk Deutsch-Oberschlesien G.m.b.H. " w Zabrzu i "Powiatowe Zakłady Wodociągowe" przy Starostwie Katowickim. Główną stacją wodociągów powiatowych była wspomniana już stacja wodociągowa "Rozalia".

PDZ : Od kiedy katowickie wodociągi są przedsiębiorstwem miejskim ?

TZ: 14 grudnia 1950 roku na mocy uchwały Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach utworzono Miejskie Zakłady Wodociągowe i Kanalizacyjne, które 6 marca 1951 roku przekształcono w Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. Zadaniem tego przedsiębiorstwa było dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków na terenie miasta Katowice. Równolegle w latach 1949-1950 trzy wcześniej istniejące zakłady połączono tworząc Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. Jego zadaniem było hurtowe dostarczanie wody między innymi do granic miasta Katowice. W 1975 roku Zarządzeniem Wojewody Katowickiego wodociągi miejskie zostały podporządkowane wodociągom wojewódzkim i w ich strukturze funkcjonowały przez 16 lat. W 1991 roku na mocy Zarządzenia Wojewody Katowickiego utworzono państwowe Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach. Z dniem 1 stycznia 2007 roku Przedsiębiorstwo zostało skomercjalizowane i przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W wyniku umowy dotyczącej przekazania przez Skarb Państwa pakietu 100 proc. akcji Miastu Katowice, od dnia 1 sierpnia 2007 roku Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach S.A. jest jednoosobową spółką Miasta Katowice. W ten sposób historia zatoczyła koło, wodociągi kiedyś były miejskie i dziś znów powróciły w ręce miasta.


120 lat Katowickich Wodociągów

• Skąd w środku miasta ulica Stawowa?

W XVIII wieku na obszarze 250 km kw., obejmujących gminy Zabrze, Bytom i Katowice, istniało 90 stawów zajmujących blisko 17,5 km kw. powierzchni. Znaczna ich część powstała w wyniku budowy grobli i podpiętrzeń na rzekach i potokach. Z utworzonych w ten sposób zbiorników pobierano głównie wodę do celów przemysłowych. Jeden ze stawów był w okolicy dzisiejszej ulicy Stawowej w Katowicach.

• Wysychające studnie

Dziś eksploatacja górnicza wpływa na częste awarie wodociągów, a kiedyś doprowadziła do "ucieczki" wody z Katowic. W 1874 roku na terenie gminy Katowice było aż 1108 studni, z których czerpano wodę na potrzeby gospodarstw domowych. Niestety, w latach 1848-1877 w wyniku eksploatacji górniczej na terenie Dąbrówki Małej, Wełnowca, Józefowa, Dębu i Katowic wyschły 4 źródła i 60 studni. W 1909 roku osada Karbowa między dzisiejszymi ulicami Francuską i Damrota nie była podłączona do wodociągu.

Dla zaopatrzenia mieszkającej tu ludności istniało 10 murowanych i pokrytych blachą studni o głębokości od 3 do 17 m. Ich wydajność wynosiła 10 litrów/osobę/dobę/. Latem 1909 roku 3 studnie wyschły, pozostałe musiały zaopatrzyć osadę liczącą 1000 osób.

Kanałem do Rawy

• Pierwsze kanały zostały zbudowane staraniem Thiele-Wincklera.

Służyły odprowadzaniu ścieków z zabudowań dworskich. Jeden przebiegał od skrzyżowania Querstrasse, obecnie ul. Staromiejskiej, z ulicą Johanesstrasse, dzisiejszą ul. św. Jana, przez ulice Poststrasse, obecnie Pocztową, do stawu hutniczego Huty Marta powstałego z rozlewiska rzeki Rawy. Drugi biegł ulicą Lasarethstrasse, dzisiejszą Stawową, także do stawu hutniczego.

Liczby

• W 1908 roku statystyczny mieszkaniec Katowic zużywał 92 litry wody

na dobę. Dobowe zużycie wody wzrastało do 1991 roku, kiedy wyniosło 229,4 litra na osobę. Od 1991 r. zużycie wody zaczęło spadać. W 2006 roku wynosiło 99,4 litra na osobę, zbliżając się tym samym do poziomu z początków ubiegłego wieku.

Pod koniec XIX wieku opłata za wodę wynosiła 15 fenigów za m sześc. Przy zużyciu wyższym niż 300 m sześc. cenę obniżano do 10 fenigów za m sześc. Dziś za wodę i odprowadzenie ścieków mieszkańcy Katowic płacą 7,56 zł.


Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach S.A.
ul. Obrońców Westerplatte 89
40-335 Katowice

tel. +48 (32) 78 82 600
fax: +48 (32) 78 82 503

www.rpwik.katowice.pl
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Polacy chętniej sięgają po krajowe produkty?

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na slaskie.naszemiasto.pl Nasze Miasto