Trudno precyzyjnie oszacować, ilu wysiedlonych z naszego miasta do GG żyło wtedy w Warszawie. Do stolicy przedostali się głównie inowrocławianie z kręgów inteligencji i młodzieży studenckiej (wychowankowie „Kasprowicza”, ale też absolwentki „Konopnickiej”). Część spośród nich zaangażowała się w pracę konspiracyjną i następnie brała czynny udział w powstaniu.
„Kujawiak”, „Sowa”…
W walkach poległo blisko dwudziestu powstańców związanych z Inowrocławiem (miejscem urodzenia, zamieszkiwania, nauki lub koligacjami rodzinnymi). O niektórych wiemy dużo, o innych tyle, że walczyli i polegli. W pełni opisane są losy „Kujawiaka”, plut. pchor. Wiesława Knasta (ur. 1922) z batalionu „Czata 49”, trzykrotnego kawalera Krzyża Walecznych, pośmiertnie awansowanego na ppor. Był absolwentem Szkoły Handlowej, synem Stefana, księgarza i społecznika, rozstrzelanego 2 listopada 1939 r. w lasach gniewkowskich. „Kujawiak” poległ 7 września w walkach o szpital św. Łazarza.
Już 2 sierpnia na Mokotowie poległ 22-letni ppor. Jan Wybrański ps. „Kanty” (syn Jana, znanego cukiernika), żołnierz batalionu „Odwet”. 14 sierpnia na Starówce zginął 18-letni Jerzy Ziętara ps. „Ryś” z batalionu „Miotła”, a 18 sierpnia - w walkach na Chmielnej kpt. Jerzy Graczyk ps. „Roman” (syn właściciela kawiarni „Promień”, późniejszej „Europy”), dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
Z kolei 14 września zginęła Czesława Reichertowa (ur. 1912), córka społeczniczki Heleny Tokarskiej, „konopniczanka”, łączniczka w sztabie na Mokotowie. Na Nowym Świecie poległ Henryk Hozakowski (bratanek Mariana, dyr. Szkoły Rolniczej), na Brackiej zginął Andrzej Mierosławski ps. „Sowa” (syn Stanisława, znanego lekarza).
Potem ginęli kolejni…
A 29 września, w trakcie pacyfikacji ul. Mickiewicza, śmiertelnie raniony odłamkiem pocisku czołgowego został 11-letni Andrzej Szwajkert, uznany symbolicznie za najmłodszego powstańca, syn Alfreda, adwokata, współpracownika Delegata Rządu na Kraj Jana St. Jankowskiego. „Jędruś” był członkiem Harcerskiej Służby Pomocniczej „Zawiszaków”, przenosił ulotki, pomagał budować barykady.
Przeżyli m.in. Wacław Chojna ps. „Horodyński” (1907-1976) - szef I oddziału Kedywu ze zgrupowania „Radosław” i Lech Czajka ps. „Lech I” („Kasprowiczanin”), żołnierz batalionu „Bałtyk” pułk „Baszta”. W Inowrocławiu mieszka i co roku uczestniczy w apelu powstańczym ppor. Barbara Sosińska ps. „Nina” z batalionu „Parasol”.
W służbie medycznej
W szpitalach warszawskich pracowali nasi lekarze, którzy tworzyli powstańcze szpitale polowe, m.in. Florian Bronicki (1907-1994), Czesław Bydałek (1889-1959), Wacław Skonieczny (1894-1974) - komendant szpitala przy ul. Freta i Henryk Sikorski (1891-1944).
Ostatni z wymienionych, mjr rez., przed wojną ordynator Szpitala Powiatowego i lekarz Ubezpieczalni Społecznej, lokalny polityk i samorządowiec, walczył w kampanii wrześniowej, później był komisarzem i ordynatorem szpitala żydowskiego na Czystym. W walkach został ciężko raniony i zmarł w drodze do obozu jenieckiego w Zeithein.
Misja Wachowiaka
Z kolei dr Stanisław Wachowiak (1890-1972), pierwszy po zaborach prezes Rady Miejskiej Inowrocławia, kierował Bankiem Handlowym i stołeczną Radą Główną Opiekuńczą. Miał kontakty z decydentami państwa podziemnego i od 30 września na polecenie gen. Komorowskiego „Bora” i Delegata Rządu na Kraj Jana St. Jankowskiego prowadził w Ożarowie rozmowy o warunkach wyprowadzenia ludności z Warszawy.
Z końcem powstania Wachowiak nie zakończył swej misji. Z gronem współpracowników (m.in. prof. Stanisławem Lorentzem) ratował resztki skarbów kultury narodowej, które - za przyzwoleniem Niemców - wydobywano z rozbitych muzeów, kościołów i archiwów. Do końca 1944 r. podlegli mu pracownicy RGO wywieźli do magazynów
w Pruszkowie tysiące bezcennych eksponatów i dokumentów.
Zapraszamy do obejrzenia filmu „Tajemnice Państwa Podziemnego”, który Polska Press Grupa wyprodukowała we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego.
Wywiad z Krystyną Jaroszewicz, sanitariuszką i łączniczką o pseudonimie "Mimi"
"Musimy walczyć o pamięć". Powstała baza ok. 60 tys. ofiar Powstania Warszawskiego
TVN24
Wybory samorządowe 2024 - II tura
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
