Piwnice pełne życia

Teatr, literatura, filmy i niezwykłe eksponaty odmienią piwnice ukryte pod Starym Miastem. Trwa właśnie ich renowacja. Niedługo do piwnic zejdą turyści. O ich historii, a także tajemnicach, jakie kryją inne podziemia rozsiane po całym mieście - piszą Andrzej Rejnson i Andrzej Dworak.

Starówka - tłumy turystów przechadzających się po zabytkowych uliczkach i oglądających wyjątkowe kamienice. Zdecydowana większość z nich ( nawet rodowici warszawiacy) nie zdaje sobie sprawy ze skarbu, który spoczywa tuż pod ich stopami. Ale staromiejskie systemy piwnic z okazałymi łukami i salami z czerwonej cegły kryjące niesamowite tajemnice już niedługo zaczną żyć własnym życiem. Miasto remontuje właśnie pięć zabytkowych podziemi.

Fundamenty dawnego muru obronnego przy ul. Brzozowej czy gotyckie pomieszczenia w podziemiach kamienicy przy ul. Jezuickiej 4 - to jedne z najstarszych zachowanych elementów Starówki. Przetrwały II wojnę światową i stanowiły fundament odbudowy Starego Miasta. Wkrótce zamienią się w centra kultury i każdy będzie mógł do nich zejść. - Wybraliśmy te piwnice, które znajdują się pod instytucjami zajmującymi się aktywizowaniem społeczności Warszawy - mówi Artur Zbiegieni, zca dyrektora biura stołecznego konserwatora zabytków.

Z Literaturą za pan brat
Stare Miasto 2 - pod tym adresem ma swoją siedzibę Staromiejski Dom Kultury. W piwnicy składającej się z czterech pomieszczeń o pow. 113 mkw. do niedawna działała kawiarenka. Teraz krzątają się tu robotnicy. Pieczołowicie odrestaurowują ściany i posadzki tego niezwykłego miejsca. Pokryte szkłem podłogi, otynkowane ściany i wyeksponowane zabytkowe cegły - tak do końca roku ma wyglądać piwnica, która zamieni się w salon literacki. - Chcemy, żeby był tutaj klub dla miłośników książek, do którego będzie można się zapisać - zaznacza Władysław Garstka ze Staromiejskiego Domu Kultury.

- Oczywiście większość atrakcji będzie darmowa - dodaje. Zaznacza, że będzie to głównie raj dla młodych poetów. Będą mogli tutaj przyjść, żeby zaprezentować swoje dzieła przed szerszą publicznością. - Na organizowanych przez nas spotkaniach literackich zawsze zjawiało się dużo osób - przekonuje Garstka. - Mamy nadzieję, że teraz również tak będzie - dodaje.

Młodzi ludzie będą mogli również szlifować swoje umiejętności pod okiem doświadczonych pisarzy. W piwnicach znajdzie się też miniestrada, na której będą mogły występować kabarety literackie. W sali klubowej znajdą się też dwa lub trzy stanowiska komputerowe z dostępem do internetu. Będą na nich pracowali młodzi poeci, którzy stworzą własną gazetkę internetową.

Darmowe warsztaty

Jezuicka 4 - Stołeczne Centrum Edukacji Kulturalnej, a pod nim ponad 500 mkw. piwnic. To tam przeniesie się wkrótce część programu artystycznego z górnej części lokalu. - Chcemy, żeby to miejsce służyło warszawiakom siedem dni w tygodniu, i to za darmo - zaznacza Wanda Staniorowska ze SCEK. - Przychodzić do nas będą mogli zarówno dorośli, jak i dzieci. Na wszystkich czekają liczne atrakcje - dodaje.

Warsztaty i zajęcia z batiku, rzeźby, malarstwa czy kiermasz literacki to tylko niektóre z pomysłów na zagospodarowanie tych pomieszczeń. - Chcemy zorganizować również koncerty i spotkania teatralne. Na stałe współpracujemy z organizacjami pozarządowymi, m.in. z teatrami offowymi - tłumaczy Staniorowska. - Będą także wykłady historyczne.

Całość ma ruszyć w marcu przyszłego roku. Na razie robotnicy oczyszczają i odgrzybiają ściany, zakładają nową izolację i... znajdują prawdziwe skarby. - W piwnicach znaleźliśmy zarówno zachowane fragmenty zabytkowej architektury, jak i ciekawe artefakty archeologiczne - mówi Julia Matuszewska, rzecznik Stołecznego Zarządu Rozbudowy Miasta, inwestora odnowy piwnic.

Ekipy remontowe odkryły zachowane relikty ścian piwnicznych z okresu od XV do XIX w., zabezpieczone również pierwsze obwarowania murów obronnych Warszawy i pozostałości nawarstwień nawet z XVI w. Wśród zbiorów jest także średniowieczna ceramika czy dobrze zachowane naczynia z XV w., a także zabytkowe szkło. Zachowany element architektury będziemy mogli oglądać zaraz po tym, jak piwnice będą wyremontowane.

Teatralne spotkania w baszcie
Podobnego charakteru jak piwnice przy ul. Jezuickiej nabiorą podziemia przy ulicy Boleść 2 w budynku starej prochowni. - W tym miejscu była baszta mostowa, swoisty punkt celny - opowiada o historii miejsca Artur Zbiegieni. - W XIX w. dobudowano więzienie i zapewne stąd wzięła się nazwa ul. Boleść - dodaje.

W tej piwnicy główny nacisk zostanie położony na funkcję teatralną. Istniejąca w budynku scena Kazamaty zmieni się w bardziej profesjonalną, dla ograniczonej liczy widzów. - Dokupiony zostanie również nowy sprzęt nagłośnieniowy i oświetlenie, żeby scena była jeszcze bardziej atrakcyjna dla zwiedzających - wyjaśnia Wanda Staniorowska.

W drugiej sali przy ul. Boleść znajdzie się miejsce na wystawę fotografii, a także kawiarenka, która będzie również czytelnią - tam znajdzie się także foyer dla teatru podczas spektakli. Stąd też przejdziemy na teren "fosy", gdzie zaplanowany jest amfiteatr z widownią umieszczony na naturalnie ukształtowanej skarpie.

Muzeum schodzi do podziemi
Największa przebudowa czeka jednak piwnice przy Rynku Starego Miasta 28/42. To jedna z najbardziej reprezentacyjnych pierzei rynku, tzw. strona Dekerta. Pod jedenastoma kamienicami kryje się łącznie aż 1141 mkw. zaniedbanych powierzchni pełnych narzędzi i rzeczy codziennego użytku, aż na dwóch kondygnacjach. Część piwnic należy do Muzeum Historii Warszawy i to właśnie ono zajmie się ożywieniem podziemi. - Jedna z sal będzie poświęcona archeologii miasta - mówi Zbiegieni. - Będzie też zdigitalizowany punkt, w którym obejrzymy zbiory muzeum.

Osobliwym miejscem w labiryncie kamienic będzie pomieszczenie poświęcone tradycji przechowywania win. N