Prawo autorskie: Co zrobić, jeżeli ktoś ukradł Twoje zdjęcia?

Czy można skutecznie zabezpieczyć zdjęcie przed kradzieżą? Czy należy nanieść znak wodny? Czy konieczny jest dopisek "Wszelkie prawa zastrzeżone"? Czy wystarczy regulamin portalu, który chroni prawa autora?

Niestety nie ma skutecznej metody zabezpieczania zdjęć przed kradzieżą w Internecie. Dane dotyczące autora umieszczone "w zdjęciu" - EXIF oraz IPTC można łatwo usunąć lub zmienić. Oczywiście możemy zdjęcie podpisać, najczęściej w formie znaku wodnego. Wiadomo jednak, iż prostą funkcją "przytnij" można go usunąć.

Znacznie trudniej usunąć znak wodny, który umieszczony jest w centralnym miejscu zdjęcia i do tego jest znacznej wielkości. To z kolei wpływa na odbiór wizualny takiego zdjęcia. Umieszczenie zdjęć w galerii Flash również nie uniemożliwia zapisania go na dysku ("zrzut ekranu”). Metodą często spotykaną jest umieszczenie zapisu "Wszelkie prawa zastrzeżone” itp. Z punktu widzenia prawa takie dopiski nie mają żadnego znaczenia. Ochrona naszych utworów - zdjęć wynika z wprost z przepisów ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych i nie jest zależna od umieszczenia jakiegokolwiek znaku. Może to wywrzeć co najwyżej efekt "psychologiczny” i skutecznie zniechęcić osobę, która uważa, że może bez zgody autora korzystać z zdjęć umieszczonych w internecie.

Regulaminy portali w różny sposób regulują kwestię praw autorskich. Co do zasady zawierają one postanowienia dotyczące zezwolenia na korzystanie z utworów zamieszczonych na danej stronie. Portal jest zobowiązany do wykorzystywania zdjęć zgodnie z warunkami licencji, której mu udzielamy akceptując regulamin. Proszę jednak zwrócić uwagę, przed zaakceptowaniem takiego regulaminu, w jakim zakresie wyrażamy zgodę na korzystanie z zamieszczonych przez nas zdjęć i na których polach eksploatacji.

Czy mamy do czynienia z kradzieżą zdjęcia, jeżeli "złodziej" podał źródło i autora?

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych reguluje szczegółowo kwestię wykorzystania utworów bez wiedzy i zgody twórcy. W dużym uproszczeniu należy wskazać na dwie instytucje: własny użytek osobisty oraz dozwolony użytek. Po pierwsze iż bez zezwolenia twórcy wolno korzystać z rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zatem mamy prawo zapisać na dysku zdjęcie, zamieszczone na portalu internetowym, ustawić je jako tapetę, pokazać znajomym lub rodzinie. Osobisty użytek obejmuje również korzystanie z takiego zdjęcia przez naszych najbliższych (krewnych, powinowatych i znajomych). Jednakże wykorzystanie takiego zdjęcia do celów zawodowych, reklamowych itp. nie jest już użytkiem osobistym i jest zabronione.

Po drugie z utworów można korzystać w granicach dozwolonego użytku. Warunkiem korzystania ze zdjęcia w ramach dozwolonego użytku jest wymienienie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Twórcy takiego zdjęcia co do zasady nie będzie przysługiwało prawo do wynagrodzenia. Dozwolony użytek nie może jednak naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Jeżeli duży portal chciałby użyć zdjęcia zamieszczonego w serwisie społecznościowym powinien moim zdaniem zwrócić się do twórcy o zgodę i ustalić ewentualne wynagrodzenie. Oczywiście twórca ma prawo zrezygnować z wynagrodzenia i udostępnić swoje zdjęcia nieodpłatnie w ramach akcji charytatywnej. Ekonomiczna eksploatacja zdjęć np. użycie go w reklamie (oczywiście ze wskazaniem autora i miejsca publikacji) godzi w słuszne interesy twórcy i jest niedopuszczalna. Każdą sytuację wykorzystania zdjęcia należy oceniać indywidualnie.

Jak udowodnić wykorzystanie zdjęcia?

Przede wszystkim należy zebrać dowody. W przypadku wykorzystania zdjęcia na stronach internetowych dowodami będzie: "zrzut ekranu”, zapisana strona internetowa oraz dowód z zeznań świadków - stronę należy pokazać najlepiej dwóm "niespokrewnionym” osobom, które w przypadku ewentualnego procesu potwierdzą, iż widziały zdjęcie autora na danym portalu.

Jaka należy się zachować w sytuacji gdy odnajdziemy zdjęcie naszego autorstwa zamieszczone bez naszej zgody? Poprosić o usunięcie zdjęcia czy walczyć o odszkodowanie? Jakie mamy szanse i czy warto? Jak się zabrać do walki o odszkodowanie, jak się przygotować, do kogo się zwrócić?

Jeżeli odnajdziemy zdjęcia zamieszczone bez naszej zgody oczywiście warto reagować i dochodzić swoich praw. Katalog naszych roszczeń zróżnicowany jest w zależności czy doszło do naruszenia autorskich praw osobistych czy autorskich praw majątkowych.

Czym różnią się osobiste prawa autorskie od majątkowych praw autorskich?

Pojęcie autorskich praw osobistych reguluje art. 16 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych i określa go jako rodzaj szczególnej niezbywalnej i nie podlegającej zrzeczeniu się więzi, łączącej twórcę z jego utworem. Więź ta wyraża się w prawie do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Natomiast autorskie prawa majątkowe to zespół uprawnień, które przysługują twórcy czyli: wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (art. 17 ustawy).

Jak więc postępować - w obydwu przypadkach?

Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w przypadku zagrożenia autorskich praw osobistych cudzym działaniem twórca może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia można żądać aby osoba, która dokonała naruszenia usunęła jego skutki, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie w tym zakresie. Zatem możemy żądać aby na portalu zostało umieszczone oświadczenie wraz z przeprosinami za naruszenie naszych praw autorskich (w naszym żądaniu wskazujemy proponowaną treść oświadczenia).

W przypadku stwierdzenia, iż naruszenie było zawinione, sąd może przyznać nam odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nas cel społeczny.

Naruszenie osobistych praw autorskich skutkuje również odpowiedzialnością karną. Zgodnie z art. 115 ust. 1 prawa autorskiego kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Takiej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie (art. 115 ust. 2).

Natomiast osoba, której autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa m.in. zaniechania naruszenia, usunięcia skutków naruszenia, naprawienia wyrządzonej szkody oraz wydania uzyskanych korzyści.

Jak widać katalog roszczeń jest bardzo szeroki i oczywiście nasze żądania należy dostosować do konkretnego przypadku. Radziłabym w takich sprawach wezwać do zaniechania naruszeń oraz wypłaty wynagrodzenia za wykorzystanie fotografii. W wezwaniu należy powołać się na przepisy dotyczące naruszenia osobistych praw autorskich oraz majątkowych praw autorskich (art. 78 w związku z art. 16 ustawy, art. 79-80 w związku z art. 17). Warto również wskazać naruszającemu, że w grę wchodzi również odpowiedzialność karna (art. 115 i 116 ustawy). W przypadku braku ugodowego załatwienia sprawy radzę udać się po poradę do radcy prawnego/adwokata w celu podjęcia dalszych kroków prawnych.

Źródło: Kradzież zdjęć w internecie, a prawa autorskie fotografia - MMBydgoszcz.pl

Zobacz też:

• Co można fotografować, a co publikować?