Sięgnąć chmur. Pierwsze polskie wysokościowce [GALERIA]

Epoka szkła i stali rozbudziła marzenia o budowli, która sięgnie nieba. Pierwszy wysokościowiec, zwany dziadkiem wszystkich wieżowców, powstał w angielskim mieście Shrewsbury w czasie, gdy w Polsce trwały rozbiory, we Francji toczyła się rewolucja, a młode państwo - Stany Zjednoczone, wybierało na swoją stolicę miasteczko Waszyngton. To właśnie w nowo powstającym amerykańskim kraju, rozpoczęła się moda na coraz wyższe budowle. Po pewnym czasie zawitała ona także do Polski.

Pierwszy wysokościowiec z powstańczym wątkiem w tle
Na początku XX wieku Warszawa dynamicznie się rozwijała. W stolicy mieszkało wtedy około 700 tys. osób. Zabudowa robiła się coraz gęstsza, a kamienicom przybywały kolejne piętra. Rozpoczęła się także budowa pierwszego w kraju, nowoczesnego drapacza chmur.

Budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej, zwany w skrócie PAST, powstawał przez dwa lata i był gotowy w 1908 roku. Zaprojektował go znany polski architekt, Bronisław Wawrzyniec Rogoyski herbu Brochwicz. Reprezentował on modernistyczny historycyzm, a swój projekt inspirował średniowieczną basztą. Po wybudowaniu PAST mierzył 51,5 metra i liczył osiem pięter, na których mieściła się siedziba centrali telefonicznej. Pierwotnie wieżowiec nazywano Towarzystwo Akcyjne Telefonów Cedergrena, ponieważ szwedzka firma o takiej nazwie finansowała inwestycję. Znana do dzisiaj nazwa pojawiła się w 1922 roku, wraz z przejęciem gruntów, przy ul. Zielnej 39, przez polską spółkę telekomunikacyjną.

W czasie Powstania Warszawskiego budynek stanowił punkt strategiczny. Walczący Polacy odbili go po wielu dniach walki. Było to ważne dla podbudowania morale żołnierzy zwycięstwo, o czym pisały stołeczne gazety. W konspiracyjnym piśmie „Biuletyn Informacyjny” czytamy: „Jeńcy niemieccy wychodzili z wielkiego bunkru, jakim była PAST-a, kompletnie załamani moralnie i pełni naiwnego podziwu dla bezmundurowych młodych żołnierzy AK.”

PAST istnieje do dziś. W roku 2000 został przekazany środowiskom kombatanckim. Gdy powstawała II linia warszawskiego metra rozważano stację: Świętokrzyska PAST. Pomysł jednak odrzucono.

Historyczna budowla była swego czasu najwyższym wieżowcem w Imperium Rosyjskim i jedną z najwyższych konstrukcji w Europie. Obecnie PAST zajmuje 50. miejsce na liście najwyższych budynków w stolicy. Pięć miejsc wyżej plasuje się biurowiec o jeszcze bardziej fascynującej historii - Prudential.

Hotel Warszawa, symbol modernizacji
Po odzyskaniu niepodległości Warszawa znalazła się na drodze do szybkiej modernizacji. Jej symbolem był, powstały w latach 30., wieżowiec Prudential. Ponad 65 metrów wysokości dawało mu drugie miejsce na liście najwyższych wysokościowców w Europie.

Na 16 piętrach znajdowały się biura angielskiego towarzystwa ubezpieczeniowego i luksusowe apartamenty mieszkalne. W drugiej połowie lat 30. na dachu zamontowano maszt telewizyjny. Telewizja Polska ulokowała w Prudentialu swoje studio, które od 1940 roku miało wystartować z regularnym programem. Niestety plany przerwała wojna. W czasie okupacji budynek znacząco ucierpiał. Był ostrzeliwany, także z samodzielnego moździerza. Mimo tego nie runą.

W czasie PRL-u wieżowiec odbudowano według socjalistycznych wytycznych. Przebywała tam śmietanka towarzyska, ponieważ w 1954 roku otwarto tutaj Hotel Warszawa, który działał aż do 2002 roku. Znajdowało się w nim ponad 300 miejsc noclegowych, duża restauracja i kawiarnia.

Obecnie Prudential poddawany jest gruntownej renowacji. W jego wnętrzu ma znaleźć się ekskluzywny hotel. Być może zaniedbany budynek odzyska wygląd z czasów swojej świetności.

Znienawidzony dar od "bratniego narodu"
Tytuł najwyższego w Polsce drapacza chmur, Hotel Warszawa stracił dopiero na rzecz Pałacu Kultury i Nauki. Budynek, którego budową w latach 50. żył cały kraj, do dziś wzbudza wiele kontrowersji. Nie możemy jednak pominąć istotnych danych, 237 metrów wysokości to wciąż najlepszy wynik w naszym kraju. Przebić go nie możemy od półwiecza.

Co pewien czas w prasie pojawiają się kolejne doniesienia o planach postawienia nawet 300-metrowego budynku. Na razie czekamy na otwarcie Warsaw Spite, który ma osiągnąć 220 metrów wysokości. Tym samym trafi na drugie miejsce wśród budynków w stolicy. Zaraz po historycznym Pałacu Kultury i Nauki.

Czytaj też: Metro w międzywojniu? Warszawa była o krok od podziemnej kolei