Warszawa w Lalce. Obraz Warszawy w "Lalce" Bolesława Prusa

Bolesław Prus to jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy. Tak naprawdę nazywał się Aleksander Głowacki. Urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie. Po wczesnej stracie rodziców wychowywał się u krewnych. Zadeklarował się jako zwolennik realizmu. Rzeczywistość opisywał tak, jak ją widział. Pisarz był bardzo wrażliwy na ludzką krzywdę. Zmarł na atak serca 19 maja 1912 r. w Warszawie. Pochowano go w Warszawie na Powązkach. Na pomniku wyryto napis: „Serce serc”.

Najbardziej popularne dzieła Prusa:

• Anielka (1885)
• Lalka (1890)
• Emancypantki (1894)
• Faraon (1897)
• Antek (1880)
• Katarynka (1881)
• Kamizelka (1882)
• Z legend dawnego Egiptu (1888)

W 1890 światło dzienne ujrzała Lalka Prusa, bijąc niemal od razu szczyty poczytności. Izabela Łęcka i Stanisław Wokulski to jedna z budzących najgorętsze emocje par literatury polskiej. Ale Lalka jest nie tylko powieścią o nieszczęśliwej miłości nowobogackiego przedsiębiorcy do panny z wyższych sfer. Jest opowieścią o świecie, w którym trzeba trzymać się przypisanych ról, świecie głęboko podzielonym wyraźnymi, choć niewidocznymi granicami. Lalka to epicki rozmach, dziewiętnastowieczna Warszawa, blichtr i brud, bogactwo postaci i pulsujące życie. Akcja powieści rozgrywa się w końcu lat 70. XIX wieku (a dokładnie między styczniem 1878 a październikiem 1879).
Autor sam określił cel powieści, którym było przedstawienie “polskich idealistów na tle społecznego rozkładu”. Prus starał się uchwycić moment wielkiego cywilizacyjnego przełomu, całość zmian społecznych, politycznych, światopoglądowych oraz wielkich przemian w systemie wartości współczesnych mu ludzi.

Warszawa w powieści odgrywa bardzo ważną. Stanowi tło dla przedstawionych wydarzeń. Realistyczne przedstawienie stolicy dokładnie opisuje zarówno wygląd budynków jak i obraz ówczesnego społeczeństwa.
Przechadzając się wraz ze Stanisławem Wokulskim po jej ulicach, placach, odwiedzając pałace i kościoły, znajdujemy się w prawdziwych, istniejących w rzeczywistości miejscach.

Stanisław Wokulski myślał o Warszawie tak: „Nigdzie nie wejdziemy po tej leżącej drabinie - myślał. - To chory kąt, dziki kąt.”
„Widać było rudery zapadnięte niżej bruku, z dachami porosłymi mchem, lokale z okiennicami dniem i nocą zamkniętymi na sztaby, drzwi zabite gwoździami, naprzód i w tył powychylane ściany, okna łatane papierem albo zatkane łachmanem.”

"Trzeba spojrzeć, jak by to wyglądało" - szepnął Wokulski i skręcił na ulicę Karową.

„Przy bramie wiodącej tam zobaczył bosego, przewiązanego sznurami tragarza, który pił wodę prosto z wodotrysku; zachlapał się od stóp do głów, ale miał bardzo zadowoloną minę i śmiejące się oczy” - myślał Wokulski w trakcie spaceru po Warszawie.

Ozdobna bramka powstała pomiędzy oficyną pałacu Tarnowskich (obecnie wznosi się tam Hotel Bristol), a nieistniejącą kamienicą mieszczącą redakcję Kuriera Warszawskiego. Zaprojektował ją Henryk Marconi około roku 1851-1855.

Wokulski schodzi Karową na Powiśle, które było wtedy skupiskiem nędzy. "Zatrzymał się w połowie drogi i patrzył na ciągnącą się u jego stóp dzielnicę między Nowym Zjazdem i Tamką. (...) Nic, oprócz białych i czarnych parkanów otaczających puste place, skąd gdzieniegdzie wyskakuje kilkupiętrowa kamienica jak sosna, która ocalała z wyciętego lasu, przestraszona własną samotnością. "Nic, nic!" - powtarzał, tułając się po uliczkach, gdzie widać było rudery zapadnięte niżej bruku, z dachami porosłymi mchem, lokale z okiennicami dniem i nocą zamkniętymi na sztaby, drzwi zabite gwoździami, naprzód i w tył pochylone ściany, okna łatane papierem albo zatkane łachmanem. Szedł, przez brudne szyby zaglądał do mieszkań i nasycał się widokiem szaf bez drzwi, krzeseł na trzech nogach, kanap z wydartym siedzeniem, zegarów o jednej wskazówce z porozbijanymi cyferblatami".

Hotel Europejski przy ul. Krakowskie Przedmieście 13 zaprojektowany został przez Henryka Marconiego i wzniesiony w połowie XIX w. Europejski był przez blisko pół wieku najelegantszym hotelem Warszawy. To tu odbyła się uroczystość z okazji otwarcia nowego magazynu Wokulskiego. "Salę ubrano w kwiaty, ustawiono ogromne stoły w podkowę, sprowadzono muzykę i o szóstej wieczór zebrało się przeszło sto pięćdziesiąt osób. Kogo tam nie było! Głównie kupcy i fabrykanci z Warszawy, z prowincji, z Moskwy, ba, nawet z Wiednia i z Paryża. Znalazło się też dwu hrabiów, jeden książę i sporo szlachty. O trunkach nie wspominam, gdyż naprawdę nie wiem, czego było więcej: listków na roślinach zdobiących salę czy butelek".

W opowieściach Wokulskiego, który oprowadza po ówczesnej Warszawie można zobaczyć kilka podziałów:

1. Warszawa mieszczańska
2. Warszawa arystokracji (Łazienki, salon księcia, Ogród Saski)
3. Warszawa żydowska (Nalewki)
4. Warszawa inteligencji (dom Szumana)
5. Warszawa biedoty (Powiśle)

Jak możemy zauważyć Bolesław Prus stara się jak najbardziej przybliżyć obraz miasta w tamtych latach. Opisuje je z wielką dokładnością. Odtwarza wygląd ulic domów, w których spotykamy bohaterów powieści. Autor również zadbał o klimat i atmosferę opisywanych miejsc.