Warszawa zatrzymana w kadrze. Odkrywamy tajemnice nieznanych zdjęć sprzed lat [ODCINEK 2]

W kwietniu 1916 roku, za sprawą niemieckich władz okupacyjnych, Warszawa została powiększona. Uwolniono miasto, które w wyniku jednej decyzji rozrosło się ponad trzykrotnie. Liczba mieszkańców wynosiła prawie milion. Aż do drugiej wojny światowej stolica przeżywała prawdziwy "boom". Nowe inwestycje, nowi mieszkańcy, tramwaje, drogi i wielkie plany. Były oczywiście również ciemne strony: przestępczość, liczna biedota i "ciemne" fragmenty miasta. Wiele z tych rzeczy zniknęło wraz z wojną i Powstaniem Warszawskim. Pozostały jedynie na zdjęciach fotografów, a wśród nich Zdzisława Marcinkowskiego.

Mimo, że na początku XX wieku kuse stroje kąpielowe siały zgorszenie, plażowanie i spędzanie czasu nad Wisłą było niezwykle popularne. Na zdjęciu widzimy miejską plażę na praskim brzegu, dziś nazywaną "Poniatówką". Co ciekawe, nazwa została przejęta od miejsca wypoczynku, które przed wojną znajdowało się po drugiej stronie rzeki.

Marcinkowski, który stoi na moście Poniatowskiego, zatrzymał w kadrze także kościół św. Floriana. Bazylika powstała w latach 1888-1904, po długich staraniach. Pierwotnie była nieco wyższa, jednak w latach 30. (XX wieku) zdecydowano się na obniżenie konstrukcji, która pękała pod wpływem ciężkich ceglanych hełmów wież.

fot. Zdzisław Marcinkowski / Archiwum Państwowe

Solec, wbrew temu co widzimy na fotografii, był przemysłową częścią przedwojennej Warszawy. Znajdowało się tu sporo dużych zakładów, a wśród nich fabryka Ultramaryny. Do niej prowadzi brama widoczna po prawej stronie zdjęcia. Zapewne z tego powodu powstała w tym miejscu utwardzona droga.

Chałupa ze zdjęcia to Solec 39. Prawdopodobnie mieszkały w niej osoby, które były związane z rzeką - rybacy, żeglarze itp. Okolica drastycznie zmieniła się po Powstaniu Warszawskim. W tej chwili jest tam Pomnik Saperów w Parku im. Rydza-Śmigłego

fot. Zdzisław Marcinkowski / Archiwum Państwowe

Powiśle, podobnie jak Solec, było niezwykle biedną dzielnicą Warszawy. Z tego powodu Stefan Starzyński, podczas swojej prezydentury, miał trudne zadanie, by zwrócić Warszawę ku Wiśle. W tym miejscu, tuż pod Starym Miastem - które nota bene również nie było prestiżową częścią miasta - znajdowały się drewniane budynki i stare magazyny. Był to obszar zalewowy.

W międzywojniu zwiększył się prestiż Starego Miasta. Nad Wisłą "wyrosły" reprezentacyjne bulwary, więc zmieniać musiało się także Powiśle - szczególnie w części, która nie była uprzemysłowiona. Warto dodać, że dziś w pobliżu miejsca w którym stał Marcinkowski są reprezentacyjne bulwary wiślane.

fot. Zdzisław Marcinkowski / Archiwum Państwowe

Zdzisław Marcinkowski urodził się jeszcze w ciasnej Warszawie (1881). Przyszedł na świat na Starym Mieście. Od początku XX wieku fotografował zmieniającą się okolicę, miasto, budynki, ale także ludzi - straganiarzy, handlarzy i żebraków. Marcinkowski zatrzymał w kadrze Warszawę, której już nie ma. Dymiące od kominów z fabryk Powiśle, biedne Śródmieście i Pragę, na której gdzieniegdzie stały jeszcze drewniane domy.

Marcinkowski zniknął wraz z przedwojenną Warszawą. Zdążył uchwycić miasto w czasie wojny (prowadził tajne laboratorium fotograficzne w domu przy Bednarskiej 23), ale w dniu rozpoczęcia Powstania Warszawskiego został wywieziony przez Niemców do Oświęcimia. Tam ruszył wraz z kolejnym transportem i ślad po nim zaginął. Pozostały jednak tysiące fotografii, które uratowała rodzina fotografa. Dzięki uprzejmości Archiwum Państwowego publikujemy często nieznane ujęcia przedwojennej Warszawy i z pomocą varsavianistów - Piotra Otrębskiego i Ryszarda Mączewskiego - sprawdzamy, co działo się w tych miejscach dawniej oraz co dzieje się dziś.

**Zobacz też:

Warszawa zatrzymana w kadrze. Odkrywamy tajemnice nieznanych zdjęć sprzed lat [ODCINEK 2]**

Autor: Piotr Wróblewski
Zdjęcia Zdzisława Marcinkowskiego zostały użyte dzięki uprzejmości i za zgodą Archiwum Państwowego.