Materiał ,,Wędrujący most – cz.1”, przedstawiający jego historię, zaintrygował wielu internautów. Jeden z nich wskazał kolejne trzy brakujące przęsła mostu. Ale po kolei.
Naruszona konstrukcja
26 stycznia 1945 roku most fordoński został wysadzony przez wycofujące się wojska niemieckie. Do Wisły runęły 4 przęsła rzeczne. W nocy 13 czerwca 1946 roku w tajemniczych i niewyjaśnionych okolicznościach runęło do rzeki ostantie piąte przęsło. Tak więc z 18 przęseł mostu ocalało 13 przęseł zalewowych.
Po wojnie podjęto decyzję o odbudowie zniszczonego mostu. W pierwszej kolejności przeprowadzono niezbędne pomiary i badania ocalałych 13 przęseł zalewowych. Niestety stwierdzono zmęczenie materiału i szereg pęknięć oraz rys w konstrukcji stalowej. Dodatkowo pojawiły się wykwity wapienne oraz określono oddzielenie się części przedniej i tylnej od trzonu mostu.
Jedna z sterczyn przęsła w Brzegu na Odrze.
Demontaż mostu
Projekt budowy nowej przeprawy kolejowo–drogowej zakładał rozebranie nadwyrężonej konstrukcji ocalałych 13 przęseł zalewowych. 18 września 1951 roku Zjednoczenie Montażu Mostów „Mostostal” rozpoczęło demontaż stalowej konstrukcji.
Prace zakończono w czerwcu 1952 roku. Most przestał istnieć.
Dwa przęsła zalewowe w Brzegu na Odrze. Widoczne charakterystyczne sterczyny
Gdzie są przęsła?
13 przęseł zalewowych roznitowano i wykorzystano ponownie do budowy przepraw na Noteci, Odrze, Bugu, Narwi i Sanie. Co stało się z pięcioma przęsłami rzecznymi nie udało mi się ustalić. Oglądając stare fotografie i oceniając wielkość uszkodzeń, można przypuszczać, że część z nich (podobnie jak przęsła zalewowe) wykorzystano do budowy kolejnych przepraw, a resztę zawieziono na złom.
Stalowa konstrukcja kratownicowych przęseł jest bardzo charakterystyczna. Dodatkowo końce przęseł są ozdobione sterczynami, rzadko spotykanymi w stalowych konstrukcjach. Chodnik odgrodzony jest od skraju mostu balustradą. Nie pozostało więc nic innego jak poszukać przęseł.
Most w Czarnkowie na Noteci
Most w Czarnkowie na Noteci
Most z Fordonu odnaleziony!
13 z 18 przęseł mostu fordońskiego nadal służy pieszym i zmotoryzowanym. Najbliżej Bydgoszczy można zobaczyć jedno przęsło w Czarnkowie nad Notecią. Jest zachowane w doskonałym stanie z oryginalnymi sterczynami i barierkami. W równie dobrym stanie są kolejne dwa przęsła, znajdujące się w Brzegu nad Odrą. Doskonale widoczne są wszystkie sterczyny i zachowana jest barierka dla pieszych po obu stronach. W miejscowości Ryboły dwa przęsła łączą oba brzegi Narwi, a w Zosinie również dwa przęsła przerzucone są nad Bugiem. Tam nie zachowały się barierki dla pieszych. W najgorszym stanie zachowane są trzy przęsła mostu w Dorohusku, także nad Bugiem. Kolejne trzy przęsła można obejrzeć w Jarosławiu nad Sanem. Most przechodzi aktualnie kapitalny remont i prezentuje się interesująco mimo brakujących sterczyn.
Remontowane trzy przęsła w Jarosławiu na Sanie.
Remontowane trzy przęsła w Jarosławiu na Sanie.
Oglądając odnowione trzy przęsła w Jarosławiu, można wyobrazić sobie jak imponująco wyglądał most w oryginale, składający się z 13 przęseł zalewowych i 5 przęseł rzecznych. Nic dziwnego, że był podziwiany i fotografowany przez mieszkańców Bydgoszczy.
Zwężone przęsła o 2,75 m
Wnikliwy obserwator zauważy, porównując stare i nowe zdjęcia przęseł zalewowych, że obecna szerokość mostów uległa zmianie. Brakuje miejsca na tory kolejowe. Co się stało? Przyjrzyjmy się liczbom. Literatura przedmiotu podaje: "szerokość 10,8 m, z czego 4,15 m przeznaczono na torowisko z jednotorową linią kolejową, a 6,5 m na część drogową. Z obydwu stron dźwigarów znajdowały się 1,5-metrowej szerokości chodniki”. Niestety nie znalazłem danych ile wynosiła całkowita szerokość mostu. Dokonałem więc amatorskich pomiarów przęsła w Czarnkowie.
Dwa przęsła w Zosinie na Bugu. fot. Jerzy Szygiel.
Trzy przęsła zalewowe w Dorohusku na Bugu, fot. Guttorm Gasland.
Dwa przęsła zalewowe na Narwi w miejscowości Ryboły. fot. geo573.
Nie wdając się w szczegółowe obliczenia, które obarczone mogą być błędem pomiaru, szerokość pasa drogowego (wliczając w to szerokość krawężników), a właściwie szerokość od lewego do prawego dźwigara, wynosi 8,05 m. Wniosek: szerokość miedzy dźwigarami w Czarnkowie została zmniejszona w stosunku do pierwowzoru o 2,75 m. Podobnie postąpiono z pozostałymi przęsłami. Dlaczego tak się stało? Otóż w nowych lokalizacjach zbędna była część kolejowa. Nikt nie planował poprowadzenia w przyszłości ruchu kolejowego i nikt nie zakładał takiego natężenia ruchu, jaki ma miejsce obecnie. Należy również pamiętać, że konstrukcja przęseł, zgodnie z przeprowadzonymi badaniami, została naruszona. Zwężono więc szerokość przęseł, zachowując jednocześnie ich długość. Nadmiar stali zapewne wykorzystano do innych celów.
Dwa przęsła zalewowe na Odrze w Brzegu.
Na zakończenie
Do zilustrowania części przęseł wykorzystałem zdjęcia pochodzące z Internetu. Pod każdym z nich umieściłem autora i źródło zdjęcia. Serdecznie dziękuję wszystkim internautom za pomoc i przysłane uwagi. W szczególności dziękuję pasjonatom historii z Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków „Bunkier” za ciekawą dyskusję i wspólne tropienie przęseł.
_
_Jeśli ktoś z Czytelników natknie się na charakterystyczne przęsła ze sterczynami, proszę o informację na adres: [email protected]
Panorama mostu w Jarosławiu. Fot. Artur Wysocki
Zobacz też:
Obwodnica Metropolii Trójmiejskiej. Budowa w Żukowie (kwiecień 2024)
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
