14 kwietnia br. w Sanktuarium Golgoty Wschodu we Wrocławiu uroczyste odłonięcie tablicy dedykowanej pamięci Polaków - ofiar terroru stalinowskiego.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, Kustosz Sanktuarium Golgoty Wschodu, Związek Sybiraków III RP oraz Stowarzyszenie „Pro Cultura Catholica” zapraszają na uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy upamiętniającej Polaków – ofiary stalinowskiego terroru na obszarach byłego Imperium Sowieckiego w latach 1939-1956.

14 kwietnia br. (wtorek) w Sanktuarium Golgoty Wschodu przy Kościele Ojców Redemptorystów (ul. Wittiga 10 we Wrocławiu), zostanie odprawiona Msza św. o godz. 15.00 - rozpoczynająca uroczystości.
Następnie będzie miało miejsce uroczyste poświęcenie tablicy dedykowanej pamięci Polaków – ofiar terroru stalinowskiego w latach 1939-1956 na obszarach byłego Imperium Sowieckiego.

W ramach uroczystości odbędzie się również prezentacja publikacji Instytutu Pamięci Narodowej „Polskie dzieci na tułaczych szlakach 1939-1950” pod redakcją Joanny Żelazko i Janusza Wróbla. Gościem specjalnym będzie współautorka książki Joanna Żelazko.

Na koniec spotkania zgromadzonym gościom zostanie zaprezentowany film dokumentalny „The Lost Requiem” (czas trwania: 95 min.) irańskiego reżysera Khosrow Sinaia. Reżyser z Teheranu podążył tropem polskich uchodźców, którzy w 1942 roku przywędrowali do Persji z Armią generała Andersa.

„Polskie dzieci na tułaczych szlakach 1939–1950” pod red. Janusza Wróbla i Joanny Żelazko
Warszawa 2008

Wiosną i latem 1942 r. kilkadziesiąt tysięcy polskich cywilów ewakuowano ze Związku Sowieckiego do Iranu. Wśród nich znalazło się 20 tys. dzieci. Ich dalszy los zależał od polskiego rządu i jego zachodnich sojuszników. Dzięki współpracy kilku rządów i tysięcy ludzi z wielu krajów, polskie dzieci i ich opiekunowie znaleźli się w bezpiecznych zakątkach różnych krajów świata, począwszy od Iranu, poprzez Południową Afrykę, Nową Zelandię, po Meksyk. Doczekali tam końca wojny. Niestety, decyzja mocarstw o oddaniu Kresów Wschodnich we władnie Stalina sprawiła, iż większość dzieci nie zrealizowała swego pragnienia powrotu do kraju i pozostała na obczyźnie.

Książka dzieli się na trzy części. Pierwsza zawiera teksty referatów wygłoszonych podczas konferencji naukowej zorganizowanej wspólnie przez Instytut Pamięci Narodowej i Biuro Bezpieczeństwa Narodowego w listopadzie 2007 r. Druga poprzez pryzmat wspomnień dziewięciorga dzieci ewakuowanych ze Związku Sowieckiego ukazuje ich losy. Osoby te wybrano z grona większości tułaczy, którzy zdecydowali się po zakończeniu II wojny światowej pozostać poza granicami Polski. Część trzecia zawiera dokumenty, głównie pisma urzędowe i noty dyplomatyczne dotyczące sytuacji Polaków przed i po ewakuacji, rozmieszczenia ich w różnych krajach świata i zabiegów władz polskich w Warszawie o sprowadzenie dzieci do kraju. Całość uzupełnia materiał ilustracyjny.

Khosrow Sinai, irański reżyser
autor filmu dokumentalnego "The Lost Requiem"

Khosrow Sinai urodził się w 1941 roku w irańskim miasteczku Sari nad brzegiem Morza Kaspijskiego, gdzie jego ojciec był cenionym lekarzem, dyrektorem szpitala. Lekarzami byli także: dziadek,. wujowie i starszy brat. Tylko Khosrow wyłamał się z rodzinnej tradycji, uczył się muzyki, a w 1958 wyjechał studiować architekturę i kompozycję w Wiedniu. Ostatecznie skończył także reżyserię filmową na Universitat Fur Musik und Darstellende Kunst. Ożenił się z węgierską malarką Gizellą Varga, i w 1967 wrócił z nią do Iranu. Pracował w telewizji irańskiej, a potem na własna rękę jako producent, scenarzysta i reżyser.

Należy do najbardziej cenionych twórców filmowych w Iranie. Zrobił dotychczas ponad 110 filmów fabularnych, dokumentalnych i reportaży, które zdobywały nagrody na międzynarodowych festiwalach filmowych, między innymi w Karlowych Varach (film "Viva!" - 1980) i Cannes ("In the Alleys of Loye" - 1991). Jego filmy opowiadają o losach zwykłych ludzi cierpiących z powodu wojen (jak uchodźcy kurdyjscy w "On the borderline" z 1991, czy ofiary wojny irańsko - irackiej "Like a tale" z 2006), konfliktów religijnych oraz napięć, jakie rodzi zderzenie tradycyjnej kultury i religijności małych wspólnot etnicznych z modernizacją życia (w opowieści o tragicznym losie kobiet z arabskiej wsi w ,,Bride of Fire" - 2000).

Sinai przyznaje, że jednym z najważniejszych filmów pozostaje dla niego "The Lost Requiem", 95-minutowy dokument o losach polskich kobiet i dzieci wyrzuconych przez wojenną zawieruchę do Persji. W 1970 Sinai znalazł się przypadkiem na cmentarzu Dulab w Teheranie. Zobaczył tam rzędy nagrobków z napisami w egzotycznym dla niego języku. Odczytywał daty odnotowane na płytach, groby małych dzieci, obok grobów starców. Od katolickiego księdza, który zapalał znicz na jednym z nagrobków, dowiedział się, że na perskich cmentarzach spoczywają tysiące Polaków, zmarłych w czasie exodusu z sowieckich obozów w roku 1942. Sinai postanowił znaleźć tych, którzy przeżyli i zarejestrować ich opowieść. Odnalazł w Teheranie Polki, które wyszły za mąż za Irańczyków, zebrał ogromną ilość zdjęć, dokumentów i relacji. Pojechał do Nowej Zelandii śladem kilkuset polskich sierot, które po trzech latach pobytu na perskiej ziemi, odpłynęły z opiekunami szukać nowej ojczyzny na antypodach. Prace nad filmem przerwał wybuch rewolucji irańskiej. Po kilku latach Sinai odszukał taśmy, cudem ocalałe w zniszczonych archiwach telewizyjnych, na własną rękę dokończył zdjęcia i zmontował film, nad którym pracował przez 13 lat. Był to pierwszy dokument filmowy opowiadający o losach polskich Sybiraków, ofiar zaprojektowanej przez Stalina nowej Wędrówki Ludów.

Poza studyjnymi projekcjami film nie miał oficjalnej premiery w Iranie. Jednak Sinaiowi najbardziej zależało na pokazaniu go w Polsce. Taka możliwość pojawiła się dopiero po 25 latach, w 2007 roku. Irański reżyser przyjechał do Polski na zaproszenie MSZ, film został pokazany w Poznaniu w ramach obchodów Roku Andersowskiego. Po projekcji Związek Sybiraków uhonorował Sinaia odznaką Sybiraka.

Po emisji w TVP POLONIA reportażu "Przypomniane requiem" opowiadającego o wizycie Khosrow Sinaia w Polsce i o jego niezwykłym dokumencie, autorzy reportażu i Khosrow Sinai otrzymali kilkadziesiąt maili od Polaków z Kanady, USA, Anglii. Organizacje polonijne chcą pokazać "The Lost Requiem" rodzinom tych, którzy po ocaleniu z piekła sowieckich łagrów, po całym świecie szukali dla siebie nowego miejsca do życia, z dala od ojczyzny ich przodków.

Po pobycie w Polsce w 2007 roku i zrealizowaniu przez TVP Poznań w reż. Doroty Latour filmu "Perskie Requiem", w Iranie - jak stwierdził sam reżyser - K. Sinai ponownie odżył jako twórca. Powróciło zainteresowanie jego filmami i sprawą Polaków, których niewielu jeszcze żyje w Iranie. Potwierdza to zainteresowanie także Polska Ambasada w Teheranie. Istnieje też spora grupa Irańczyków - ­dzieci z mieszanych małżeństw - pamiętających to, że ich matkami były Polki i - okazuje się - posiadają oni jeszcze pamiątki, fotografie z Polski.

W 2008 roku, w czerwcu na wniosek dyrektora poznańskiego IPN, K. Sinai otrzymał od Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego odznaczenie za zasługi dla kultury polskiej. Uroczystość wręczenia odznaczenia odbyła się w trakcie Festiwalu Filmowego w Gdyni we wrześniu 2008, na który reżyser ponownie został zaproszony przez polskie MSZ.

W październiku 2008 roku, Dorota Latour i Janusz Sidor zostali zaproszeni na Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych w Teheranie, na którym pokazywany był film "Perskie Requiem". Wzbudził on bardzo duże zainteresowanie szczególnie młodej widowni, zaskoczonej tym, że reżyser irański i Jego film wzbudził tak istotne zainteresowanie w Polsce. Niewiele osób w Iranie zdaje sobie sprawę, jak wiele dobrego zawdzięczają Polacy pomocy, jakiej udzielił Polakom Iran w czasie II wojny światowej.
Z inicjatywy K. Sinaia - w trakcie Festiwalu - zainicjowane zostały wstępne rozmowy na temat wyprodukowania polsko-irańskiego filmu fabularnego, który mógłby powstać na podstawie losów Polaków, którzy z Armią Andersa, z ZSRR przywędrowali do Iranu i część została, część poszła z II Korpusem na wojnę lub też rozjechała się po świecie w czasie i po II Wojnie.

K. Sinai chce, aby film ten był pierwszym wspólnym dziełem telewizji Irańskiej i Polskiej i aby miał formę zbliżoną w swym wymiarze kulturowym do filmu Katyń Andrzeja Wajdy.