Bielany. Historia osiedla zabytkowych drewniaków. Projekt taniego budownictwa z lat 30.

"Tani Dom Własny" powstał jako projekt w odpowiedzi na kryzys lat 30. XX wieku w Polsce, który dotknął wszystkie dziedziny przemysłu, także budownictwo. Architekci szukali rozwiązań, które przy znacznym zubożeniu społeczeństwa, pozwoliłyby na wznoszenie tanich domów z dostępnych i niedrogich materiałów. Postawiono na drewno.

Jeden z pozostałych 13 takich domów stoi na zachód od zabudowań Akademii Wychowania Fizycznego na Starych Bielanach, przy zacisznej uliczce Cegłowskiej pod numerem 35. To niewielki, uroczy drewniak, pokryty czterospadowym dachem. Stołeczny konserwator zabytków udowadnia, że ten skromny i odbiegający formą oraz wielkością od sąsiedniej zabudowy dom, ma niezwykłą historię.

Drewniak przy ul. Cegłowskiej jest jedynym, nieprzekształconym i zachowanym reliktem słynnej ogólnopolskiej eksperymentalnej wystawy „Tani Dom Własny” z 1932 r. Dom z wystawowym numerem 21, zaprojektował inż. arch. Jan Zabłocki. Wystawcą obiektu była Dyrekcja Naczelna Lasów Państwowych. W pawilonie tym reklamowano surowce i gotowe elementy służące do budowy domów drewnianych, produkowanych przez Tartaki Państwowe.

Wystawa „Tani Dom Własny” w dobie kryzysu gospodarczego lat 30. promowała projekty tanich i prostych w montażu budynków. Zachwalała także usługi i produkty budowlane polskich przedsiębiorstw.

Na wystawę zmontowano 21 drewnianych domów, które zostały zaprojektowane przez sławy polskiej architektury. W katalogu ekspozycji można odnaleźć nazwiska takich autorów, jak:

• L. Korngold
• B. Lachet
• J. Szanajca
• R. Gutt
• J. Jankowski
• S. Siennicki

Po zakończeniu wystawy prototypy domów, przeznaczone do zamieszkania, pozostały na miejscu, tworząc kameralne osiedle.

W późniejszych latach (po 1933 r.) w bezpośrednim sąsiedztwie osiedla powystawowego powstało kolejne osiedle 27 drewnianych domów. Zbudowała je Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Związko Zawodowego Kolejarzy RP "Związkowiec". Domki stanęły przy ul. Szafiarskiej, Barcickiej, Bogumiła Zuga, Karskiej i Grębałowskiej. Wszystkie budynki miały jednakową prostą, modernistyczną formę. Powstały według zwycięskiego projektu nr 12 Romualda Millera prezentowanego na wspomnianej wystawie „Tani Dom Własny”. Sam autor zamieszkał na osiedlu kolejarzy w domu przy ul. Karskiej 7.

Drewniane domy na osiedlu kolejarzy na Starych Bielanach, zostały wykonane w autorskiej konstrukcji Romualda Millera. Elewacje większości z nich otynkowano. Taki zabieg był często stosowany w 20-leciu międzywojennym w tanim budownictwie drewnianym. Tynkowane domy drewniane łudząco przypominały budynki murowane, których wybudowanie było znacznie bardziej kosztowne.

Do dziś z 27 drewnianych domów na Starych Bielanach zachowało się jedynie 13. Są one ujęte w gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy. W ewidencji znajduje się również unikatowy, powystawowy drewniany pawilon nr 21 przy ul. Cegłowskiej 35, a także układ urbanistyczny i zespół budowlany Starych Bielan.