Być jak Zawisza Czarny

Początki ruchu rycerskiego w Polsce sięgają lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to w 1977 roku na zamku w Golubiu-Dobrzynie odbył się turniej rycerski. Mimo, iż wśród rycerzy zabrakło wtedy polskich wojów, od tego roku zaczęły się tam odbywać coroczne imprezy. Prawdą natomiast jest, że od końca lat 90. ubiegłego stulecia, moda na bractwa rycerskie osiągnęła swój szczyt.

Co przyciąga ludzi to tego typu stowarzyszeń?

Na pewno poznawanie tajników posługiwania się dawna bronią, ale także możliwość odkrywania historii. Członkowie bractw w oparciu o źródła historyczne szyją sobie stroje, wykonują potrzebne przedmioty i uzbrojenie, które dziś możemy spotkać raczej tylko w muzeach. W całej Polsce organizowane są warsztaty, turnieje i inne spotkania, na których można poznać osoby zaangażowane w ruch rycerski, porozmawiać, podzielić się doświadczeniami, wypić kufel miodu wyrabianego wedle staropolskiej receptury. To także kultywowanie wartości rycerskich, takich jak cnota i honor.

Rycerze i damy dworu przybyli ostatnio licznie na turniej w Ogrodzieńcu.

Ania Gajecka jest damą z Zakonu Rycerzy Boju Dnia Ostatniego w Rzeszowie. Do Bractwa przyszła, bo zakochała się w dawnym tańcu.

- Nazywają mnie nawet \\"tańcmajstrem\\" w naszym Zakonie - śmieje się studentka polonistyki.

Do nauki a potem także przekazywania wiedzy zabrała się z cała powagą. Choć łatwo nie było. Trzeba było dotrzeć do dawnych pism.

- Są traktaty z II połowy XV wieku opisujące tańce dworskie z Włoch i traktaty francuskie z XVI wieku. W ten sposób zdobyłam informacje - zdradza uczestniczka turnieju ogrodzienieckiego, który odbył się kilka dni temu w Podzamczu.

- Odkąd zaczęły się wakacje trzeba wybierać między rycerskimi imprezami. Ale dla nas to odskocznia od codziennego życia i kochamy wyjazdy. Jest wtedy okazja do spotkania innych, zarażonych taką samą pasją ludzi - dodaje Ania.

W bractwie nie tylko tańczy, ale i gra na flecie, a także na bębenku i tamburynie. I oczywiście szyje.

- To też jest ważne. Stroje są specyficzne i przykładam wagę, aby na przykład nie łączyć elementów XIII-wiecznych z XV-wiecznymi. Ponadto ważny jest też kolor. Na przykład w niektórych regionach, damy w różowym stroju były odbierane jako niewiasty lekkich obyczajów - wyjaśnia Anna która szyje stroje obozowe i charakterystyczne czasów okołogrunwaldzkich. Ma już trzy sukienki. Dzięki temu, że szyje sama, może zaoszczędzić.

- Samo szycie trwa szybko, w dwa dni się uwinę - dodaje.

Jej koleżanka Basia Pytel jest w Zakonie od trzech lat.

- Zainteresowanie bractwem rycerskim zwiększa się. Coraz więcej ludzi podchodzi do tego poważnie. Bardziej zwraca się uwagę na szczegóły, zgodność z prawdą historyczną. To już nie jest tylko zabawa - podkreśla Barbara.

Damy mają łatwiej. Mężczyźni, aby zostać rycerzami, muszą przejść kilka stopni wtajemniczenia.

Wojciech Wiącek z Rzeszowa już je pokonał i został oficjalnie pasowany na rycerza. Do bractwa wstąpił po obejrzeniu pokazu walk rycerskich.

- To jest to, co chcę w życiu robić - mówi z powagą student kierunku zdrowie publiczne i pracownik telekomunikacji. Rodzina to zaakceptowała, choć wiedzą, że na turniejach bywa różnie. Oglądający nie do końca zdają sobie z tego sprawę. To jest prawdziwa walka, choćby nagrodą miał być tylko symboliczny dzban miodu i bywa niebezpiecznie - opowiada Wojciech.

Nie tylko walczy, ale i kolekcjonuje także zbroje.

- Czy będę to robił także za dziesięć lat? Chciałbym bardzo. Może tylko kondycja będzie mniejsza, to przerzucę się na łucznictwo.

O korzyściach finansowych mówi niechętnie.

- To nie jest stałe źródło dochodu. Trzeba od tego odprowadzić podatek, rozdzielić między pozostałych członków grupy. To co się zarobi, idzie na paliwo i namioty. A te ostatnie są drogie. Kosztują od 500 do nawet 2,5 tysiąca złotych.

Przy stole, podczas turnieju, biesiaduje Tarnowskie Bractwo Rycerskie Gladii Amici czyli Przyjaciele miecza. Odtwarzają wiek trzynasty.

- Oprócz walk, doskonalimy się także w tańcach, kuglarstwie i zabawach plebejskich. Kiedyś jeszcze próbowaliśmy rzemieślnictwa, ale obecnie to zarzuciliśmy - opowiadają.

W bractwach są całe rodziny. Tak jak Mirella, Bartosz i kilkuletnia Wiktoria Wiszniewscy z Krakowa, którzy należą do Wolnej Kampanii Rodów Małopolskich.

- Wszystko zaczęło się trzy lata temu. Najpierw pasją zaraził się mąż, potem wciągnął mnie i naszą córeczkę. Dzięki temu możemy razem wyjeżdżać, wspólnie spędzać czas, mając podobną pasję. cieszę się, że Wiktoria też połknęła bakcyla. Bo nie wszystkim dzieciom to się podoba, często szybko się nudzą - mówi Mirella Wiszniewska.

Bractwa w sieci

W województwie śląskim istnieją 52 bractwa rycerskie. W niektórych miastach np. w Częstochowie, Katowicach, Gliwicach czy Sosnowcu jest ich nawet kilka. Wszystkie adresy i kontakty dostępne są w internecie, na stronie:

Kalendarium gdzie można spotkać rycerzy podczas tych wakacji

14 - 17 sierpnia - Turniej o Młot Miłobora (Sławogród w Czaplinku, woj. zachodniopomorskie);
15 - 17 sierpnia - III Obóz Rycerski Chwarszczany 2008 (Chwarszczany, woj.zachodniopomorskie);
15 - 17 sierpnia - Turniej Rycerski w Siewierzu (Siewierz, woj. śląskie);
15 - 17 sierpnia - IX Jarmark Średniowieczny na zamku w Chudowie (Chudów, woj. śląskie);
15 - 17 sierpnia - \\"Polonia Minor\\" 2008, obozowisko historyczne bez udziału turystów (Połomia, woj. śląskie);
15 - 17 sierpnia - IV Spotkanie Rycerskie w Złotowie (Złotów, woj. wielkopolskie);
16 - 17 sierpnia - Inwazja Wikingów (Frombork, woj. warmińsko-mazurskie);
16 - 17 sierpnia - Turniej o Liść Srebrnego Drzewa (Lublin, woj. lubelskie);
16 - 17 sierpnia - VIII Turniej Rycerski na Zamku w Liwie o Pierścień Księżnej Anny (Liw, woj. mazowieckie);
16 - 17 sierpnia - Vivat Vasa! Bitwa dwóch Wazów (Gniew, woj. pomorskie);
22 - 24 sierpnia - XI Śląski Turniej Rycerski na Zamku Grodziec (Grodziec - Zamek Grodziec, woj. dolnośląskie);
23 - 24 sierpnia - IX Biesiada Piastowska (Kalisz, woj. wielkopolskie);
23 - 24 sierpnia - Międzynarodowy Turniej na Zamku w Łęczycy (Łęczyca, woj. łódzkie);
29 - 30 sierpnia - II Turniej o Miecz von Stillfrieda (Prusy, woj. dolnośląskie);
29 - 31 sierpnia - Karczówka 2008 (Kielce, góra Karczówka, woj. świętokrzyskie);
29 - 31 sierpnia - Turniej Rycerski w Krośnie (Krosno, woj. podkarpackie);
29 - 31 sierpnia - Festyn średniowieczny Jakuby (Zgorzelec, woj. dolnośląskie);
30 sierpnia - II Turniej Piastowski w Oławie (Oława, woj. dolnośląskie);
05 - 07 września - II Spotkania XVII-wieczne w Iłży (Iłża, woj. mazowieckie);
05 - 07 września - IV Spotkania ze średniowieczem (Ciechanów, woj. mazowieckie);
13 - 14 września - Rycerskie Mistrzostwa Europy (Byczyna, woj. opolskie);
20 - 21 września - V Ogólnopolski Turniej Rycerski o Szablę Mikołaj i Krzysztofa Szydłowieckich w Szydłowcu (Szydłowiec, woj. mazowieckie).

Jak zostać rycerzem

Każde z bractw ma swoje wymogi dotyczące przyjmowania w swoje szeregi. Wiele z tych informacji znajduje się na stronie internetowej.

My podajemy dla przykładu warunki przyjęcia do Zagłębiowskiego Towarzystwa Rekonstrukcji Historycznej w Sosnowcu.

Przyjmowane są tylko osoby pełnoletnie, lub takie, które po zakończeniu nowicjatu będą pełnoletnie. Nowicjat trwa 6 miesięcy, po jego zakończeniu kandydat musi uzyskać pisemną aprobatę 3 członków stowarzyszenia, na tej podstawie zarząd decyduje o przyjęciu.

Strój kosztuje a handlowcy nie próżnują

Jeszcze parę lat temu zdobycie rycerskiego \\"asortymentu\\" graniczyło z cudem. Większość rzeczy wykonywano własnym sumptem. Teraz wystarczy w wyszukiwarce internetowej wpisać hasło asortyment rycerski a wyskoczy nam kilkadziesiąt adresów ludzi, którzy są gotowi wykonać nam strój, broń czy przedmioty codziennego użytku stylizowane na dawne czasy. Zwykle też drużyny mają swoich fachowców, którzy specjalizują się w różnego typu rzemiośle.

Turnieje i festyny rycerskie to okazja do wielkiego handlu. Zjeżdżają na nie kramarze z całej Polski. Nie inaczej było na turnieju na zamku w Ogrodzieńcu.

- Buty szyte są ręcznie. Jest ich kilka rodzajów. Buty na ucztę, podróżne - takie da się uszyć nawet w ciągu dwóch dni. Nie są tanie. Zaczynają się od 100 - 110 złotych a niektóre mogą kosztować nawet 300 - mówi Mateusz Żarczyński z Chorzowa, prezentując piękne obuwie z czerwonej skóry.

W swoim kramie ma także inne skórzane wyroby - m.in. sakiewki.

- Ubrania średniowieczne zwykle nie miały kieszeni. Dlatego sakiewki są niezbędne- na pieniądze czy podręczne drobiazgi - pokazuje Mateusz.

Ich ceny też nie są niskie, choć kupimy już sakiewkę za 20 złotych. bardziej ozdobna, z okuciami kosztuje 150 złotych.

Anna Rychter z Radomia zajmuje się projektowaniem i szyciem odzieży. Jest z zawodu plastykiem i znajomość sztuki oraz historii, pozwala jej na wyczarowanie prawdziwej kreacji.

- Przed projektowaniem sięgam do ikonografii, oglądam obrazy, czytam opisy garderoby. Uszyję strój dla każdej damy. Oczywiście za odpowiednią cenę. Dla prostej dziewki wystarczy sznurowane giezło, biała chusta. I za 180-200 złotych jest ubrana. Jeśli mowa o stroju np. dla kasztelanówny, kiedy szyje się z aksamitów i używa do ozdoby szlachetnych kamieni, taka suknia kosztuje nawet 600-700 złotych - opowiada Anna Rychter.

Najtańsze są toczki, czyli rodzaj okrągłej, grubej opaski z doczepionym kawałkiem welonu. Chadzały w nich młode dwórki.

Jeden pancerz wyrabiany jest zwykle około tygodnia a jego cena zaczyna się od 1000 złotych w górę.

Rycerskie wydatki - przykłady cen

Miecz jednoręczny (waga około 1,200 do 1,500 kg) lub
Półtoraręczny (waga ok. 3 kilogramów) - 250-350 zł.
Łuk dla dziecka - ok. 200 zł
Łuk dla dorosłego - średnio 380 zł, bywają za ok. 1000 zł.
Najdroższe, zgodne z realiami historycznymi łuki wschodnie, nawet 2 tysiące dolarów
kufle - 35 zł
wiaderka - 90 zł
balia - 150 złotych
toczek - 15 zł
bursztynowa
bransoletka - od 4 zł,
korale - od 12 zł.

Tajemniczość i bycie w grupie

Katarzyna Ponikowska,
doktor socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i Wyższej Szkoły Humanistycznej w Katowicach

W całej Europie obserwujemy modę na poszukiwanie korzeni, wracanie do tradycji i to na pewno można odnaleźć w stowarzyszeniach typu bractwa rycerskie czy innego typu stowarzyszenia historyczne. Ponadto są to bractwa w pewien sposób ekskluzywne, niecodzienne a przez to trochę tajemnicze. A tajemnica zawsze pociągała. Wreszcie tym co najczęściej i w pierwszym momencie przyciąga, zwłaszcza młode osoby, to znajomi i możliwość bycia w zrzeszonej grupie, czyli aspekt towarzyski.