Czytelnicy pytali, ekspert odpowiadał

Czy dermografizm, który wystąpił kiedyś u mnie pod wpływem silnych emocji, a objawiał się świądem skóry i koniecznością drapania się, nad którą nie można było zapanować, był wynikiem nerwicy czy depresji? Jaka jest różnica między nerwicą, a depresją? Czy nerwica może doprowadzić do depresji?

dr Jakub Paliga: Dermografizm jest jednym z częstych objawów nerwicy. Trudno mówić o rozróżnieniu nerwicy i depresji. Depresja klasyczna, nazywana dużą depresją lub depresją endogenną, jest chorobą psychiczną. Jej podłoże jest bardziej biologiczne niż emocjonalne. Znajduje się w mózgu i w zaburzeniu pracy chemicznej tego mózgu. Tam upatrujemy źródeł tej depresji. Depresja tak rozumiana jest chorobą psychiczną leczoną farmakologicznie. Natomiast obniżony nastrój, niechęć do życia, mogą nie wynikać z przyczyn biologicznych, a mieć swoje przyczyny w emocjach i wtedy mówimy o nerwicy depresyjnej lub depresji nerwicowej. Objawy mogą być bardzo podobne do depresji dużej, ale leczenie jest inne - w mniejszym stopniu farmakologiczne, a w większym terapeutyczne. Trudno nakreślić jasną granicę między tak zdefiniowanymi zaburzeniami, ale jest to istotne, bo daje odpowiedź jak leczyć tego pacjenta.

Czy brak snu to też objaw nerwicy albo depresji? Czy trzy godziny snu na dobę to za mało?

dr Jakub Paliga: To mało, ale to nie musi być objaw depresji. Można nie spać z wielu powodów. Nie ma takiej choroby jak bezsenność. Każda bezsenność jest tylko objawem, ma jakąś przyczynę. Niezwykle rzadko się zdarza, że nie kryje się za tym nerwica czy inne zaburzenie psychiczne. Jeśli mamy problemy z bezsennością powinniśmy wyjaśnić, co jest jej przyczyną.

Boję się nadejścia nocy i problemów z zasypianiem. Już na kilka godzin przed porą spania nie potrafię myśleć o niczym innym.

dr Jakub Paliga: To jest właśnie objaw nerwicowy. Tzw. błędne koło. Im bardziej się myśli o spaniu, tym większy problem z zaśnięciem. Im bardziej się myśli o tym, żeby mi się ręce nie trzęsły, tym bardziej się one trzęsą. Tych błędnych kół w nerwicy jest wiele, w różnych dziedzinach.

Czy okres menopauzy ma wpływ na nerwicę?

dr Jakub Paliga: Okres menopauzy to poważna zmiana psychologiczna. Zmienia się myślenie o sobie jako o kobiecie, o człowieku, o swojej roli. Często jest to okres, w którym kobieta przechodzi się na emeryturę, dzieci wychodzą z domu. Zmieniają się lub kończą pewne treści naszego życia. Same zmiany chemiczne, hormonalne nie mają aż takiego znaczenia, ale wszystko co im towarzyszy, a więc ogromna zmiana w życiu na pewno tak. I w tym sensie często przypisujemy menopauzie objawy, które są objawami nerwicowymi. Zaburzenia snu, uderzenia gorąca i niepokój, nie muszą mieć podłoża hormonalnego, a właśnie nerwicowe.

Jestem w toku leczenia nerwicy. Przyjechałam z kuracji i z dnia na dzień przestałam jeść. Straciłam 20 kg w trzy miesiące. Zrobiono mi wiele badań, ale wyniki były w porządku. Miałam wrażenie jakby bolała mnie dusza. Lekarz zaproponował, żebym poszła do psychiatry, ale poszłam jeszcze do geriatry, który zapisał mi leki na depresję, tak mocne, że myślałam, że wyskoczę z balkonu. Przyniosły odwrotny skutek. Dopiero potem trafiłam do psychiatry. W tej chwili jestem w drugim miesięcu leczenia. Normalnie śpię, dobrze się czuję. Czy ten brak snu i apetytu wiązał się z tym, że byłam nadpobudliwa? Wszystko w ciągu dnia paliło mi się dosłownie w rękach, w nocy chodziłam, czytałam, ale na niczym nie mogłam się już skupić.

dr Jakub Paliga: Była pani w niepokoju, w napięciu psychicznym i to całą dobę. Wyłączenie się i spokojne uśnięcie było niemożliwie. Stąd pewnie też ta utarta wagi i apetytu. Charakterystyczna jest też droga docierania po pomoc. Najpierw lekarz rodzinny, poszukiwanie przyczyn somatycznych i błąd często popełniany przez lekarzy, którzy zakładają, że musi być jakaś przyczyna somatyczna. Niekoniecznie. Statystki mówią, że 40-50 proc. pacjentów zgłaszających się do lekarzy internistów nie ma somatycznych schorzeń, a tylko i wyłącznie objawy nerwicowe. Trudno lekarzowi na pierwszy rzut oka powiedzieć, że pacjent nie ma choroby somatycznej, ale też zdarza się, że lekarz wie, że to nerwica, a nie kieruje do psychiatry. Pani miała to szczęście, że tak lekarz podpowiedział pani tę drogę.

Mam lęk wysokości i bardzo boję się zjeżdżać schodami ruchomymi. Gdy muszę nimi zjechać przeżywam duży stres, a zdarzyło mi się też, że musiałam prosić kogoś o pomoc, bo tak strasznie się bałam na nie wejść. Czy powinnam walczyć z tą fobią, czy nauczyć się z nią żyć?

dr Jakub Paliga: Fobia to specyficzny rodzaj zaburzenia, w którym stosujemy terapię behawioralną, czy behawioralno-poznawczą. Są to proste techniki, np. desensytyzacja, czyli odczulenie. Układa się skalę trudności tego, co nas napawa największym lękiem, a co najmniejszym. I zaczyna się od najmniejszego lęku. Więc wystarczyłoby sobie wyobrazić te ruchome schody, potem wystarczyłoby do nich podejść, potem stanąć na brzeżku, aż w końcu udałoby się stanąć na tych schodach i zjechać nimi. Inny sposób to technika zanurzeniowa - jak mówi sama nazwa - rzucenie na głęboką wodę, czyli wsadza się pacjenta na ruchome schody i jeździ on nimi tak długo, aż przestanie się bać.

Jeżeli można z fobią żyć, to nie ma sensu przełamywać jej na siłę, ale jeśli utrudnia ona życie, warto pokonać ten lęk. Nie jest to takie trudne, jak się wydaje. Nie wymaga długiej terapii, często wystarczy jedno spotkanie. •

Czego się boimy?

Fobia to uporczywy lęk przed różnymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem tego, co go wywołuje i utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie. Na fobie cierpi około 10 proc. ludzkości. Do najbardziej znanych należą agorafobia - lęk przed przestrzenią, arachnofobia - lęk przed pająkami, klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami oraz przywoływana często w mediach - homofobia, czyli lęk przed zetknięciem z osobami o orientacji homoseksualnej i byciem homoseksualistą

Inne najczęściej spotykane fobie to:

Fobie dotyczące zwierząt i owadów (zoofobie)

• agrizoofobia - lęk przed dzikimi zwierzętami

• ailurofobia (felinofobia) - lęk przed kotami

• arachnofobia - lęk przed pająkami lub innymi bezkręgowcami zbliżonymi do nich wyglądem

• awizofobia - lęk przed ptakami

• batrachofobia - lęk przed żabami

• entomofobia - lęk przed owadami

• equinofobia - lęk przed końmi

• kynofobia - lęk przed psami

• reptilliofobia - lęk przed gadami

• ofidofobia - lęk przed wężami

• rodentofobia - lęk przed gryzoniami

Fobie dotyczące elementów otoczenia naturalnego

• aerofobia - lęk przed powietrzem (wiatr, przeciąg, podróż kolejką napowietrzną)

• asfaltofobia - lęk przed wszechogarniającym asfaltem (u ludzi zamieszkujących w dużych aglomeracjach miejskich)

• arsonofobia - lęk przed ogniem

• blanchofobia - lęk przed śniegiem

• brontofobia - lęk przed burzą

• hydrofobia - wstręt do picia wody

• mykofobia - wstręt do grzybów

• ovophobia - lęk przed jajkami

Fobie dotyczące urazów i chorób

• aidsfobia - lęk przed zakażeniem wirusem HIV

• algofobia - lęk przed bólem

• akarofobia - lęk przed roztoczami, zwłaszcza powodującymi świerzb

• amathofobia - lęk przed kurzem

• arachibutyrofobia - lęk przed zarazkami

• dysmorfofobia (DMF) - lęk przed deformacją, zaburzenie spostrzegania własnego ciała

• emetofobia - lęk przed wymiotowaniem

• hemofobia - lęk przed widokiem krwi

• kancerofobia - lęk przed chorobami nowotworowymi

• maniafobia - lęk przed chorobą psychiczną, szaleństwem

• mizofobia - lęk przed brudem (często z towarzyszącymi natręctwami (np. mycia rąk))

• rytifobia - lęk przed zmarszczkami

• tanatofobia - lęk przed śmiercią

• tokofobia - lęk przed ciążą i porodem

• traumatofobia - lęk przed zranieniem

Fobie sytuacyjne

• achluofobia (nyktofobia) - lęk przed ciemnością

• akrofobia - lęk wysokości

• aquafobia - lęk przed wodą

• dromofobia - lęk przed podróżowaniem

• amaksofobia - lęk przed prowadzeniem samochodu

• awiofobia - lęk przed lataniem samolotem

• nautofobia - lęk przed rejsem statkiem

• siderodromofobia - lęk przed jazdą koleją

• gefyrofobia - lęk przed przekraczaniem mostów

• glassofobia - lęk przed wystąpieniami publicznymi

• hypsofobia - lęk przed upadkiem w przepaść

• kleptofobia - lęk przed kradzieżą

• stasibasifobia - lęk przed staniem i chodzeniem (częste zaburzenie u osób w wieku podeszłym)

• basifobia - lęk przed chodzeniem

• stasifobia - lęk przed staniem

• technofobia - lęk przed (zaawansowaną) techniką

• triskaidekafobia - lęk przed liczbą 13 (liczbami feralnymi)

Fobie dotyczące relacji interpersonalnych

• gamofobia - lęk przed zawarciem małżeństwa

• ksenofobia - lęk przed obcymi ludźmi

• nekrofobia - lęk przed umarłymi

• ochlofobia - lęk przed tłokiem

• seksofobia - lęk przed płcią przeciwną

• androfobia - lęk przed mężczyznami

• gynefobia - lęk przed kobietami

• kaligynefobia - lęk przed pięknymi kobietami

• aulofobia - lęk przed instrumentami muzycznymi, które kojarzą się z członkiem

• pekkatofobia - lęk przed popełnieniem grzechu