Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Dziecko w rodzinie. Pamiętajmy o konsekwencji i spójności w wychowaniu [ROZMOWA NaM]

Karolina Kowalska
Dziecko w rodzinie. Pamiętajmy o konsekwencji i spójności w wychowaniu
Dziecko w rodzinie. Pamiętajmy o konsekwencji i spójności w wychowaniu Ewa Międzobrodzka
Z mgr Ewą Międzobrodzką - psycholog, prowadzącą badania m.in. nad procesami samokontroli u młodzieży na VU University w Amsterdamie - rozmawiamy o trudnościach życia z dzieckiem i o tym, jak uniknąć błędów wychowawczych.

Pojawienie się pierwszego i kolejnego dziecka w rodzinie to duża zmiana. Co może nam pomóc przy takim "wprowadzaniu" nowego członka rodziny do - już w pewien sposób ustalonego - układu?

Nowy członek rodziny może faktycznie wprowadzić „zamieszanie” w już istniejącym systemie rodzinnym. Noworodek nie jest świadomy zmian, jakie w prowadza, ponieważ nie znał tego systemu wcześniej. Osobą, która może te zmiany dotkliwie odczuć jest starsze dziecko, któremu przez pewien czas rodzice będą poświęcać mniej uwagi. Należy dać starszemu dziecku poczucie bezpieczeństwa, że kocha się je tak samo jak wcześniej, ale młodszy brat czy siostra potrzebują teraz więcej opieki. Powinno się zachęcić starsze rodzeństwo do opieki nad najmłodszym członkiem rodziny, chwalić za to, kiedy pomaga w drobnych rzeczach, które świadczą o chęci pomocy, np. w przewijaniu pieluchy. Starszy brat (czy siostra) może poczuć się wtedy potrzebny i doceniony, a kontakt z noworodkiem dostarczać dużo radości.

Małe dzieci często próbują zdominować rodziców. Jak zapobiec takiej sytuacji, a gdy już się pojawi - jak sobie z nią poradzić?

Krzyk niemowlaka jest symptomem silnej niezaspokojonej potrzeby (np. pragnienie), na którą rodzice natychmiast reagują, by obniżyć poziom dyskomfortu dziecka. W miarę dorastania dzieci uczą się komunikować o swoich potrzebach w inny sposób – mówiąc o tym spokojnie rodzicom, licząc, że rodzic zareaguje adekwatnie do potrzeby. Oczywiście potrzeby (i zachcianki) dzieci stają się z wiekiem coraz bardziej skomplikowane i nie dotyczą jedynie potrzeb fizjologicznych, ale przede wszystkim różnych rzeczy sprawiających dzieciom przyjemność. Walter Mischel omawiał w swojej książce przykłady, w jaki sposób dzieci uczą się kontrolować to, jak te przyjemności sobie dozować. Okazuje się, że najważniejszą rolę odgrywał model (tu: rodzic), którego dziecko może naśladować. Jeśli dziecko rozkazuje, prawdopodobnie odzwierciedla to, co najczęściej robi jeden z rodziców, kiedy sygnalizuje swoją prośbę. Jeśli więc chcemy uniknąć takich sytuacji, należałoby dziecku najpierw dać dobry przykład, który byłby spójny z tym, czego od dziecka oczekujemy. Brak konsekwencji i spójności w zachowaniu rodziców jest jedną z najczęstszych przyczyn problemów wychowawczych.

W jaki sposób możemy budować zdrowe więzi emocjonalne z dzieckiem?

Bycie dobrym rodzicem nie jest łatwe, bo wymaga okazywania emocji dziecku (zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych), rozmawiania o emocjach i tłumaczenia różnych zachowań dziecku. Więź emocjonalna powinna z dzieckiem opierać się na bezpiecznym stylu przywiązania. Nie powinno się udawać, ze nic się nie stało, gdy jest się złym czy smutnym. Dzięki wzajemnemu zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa dziecko będzie mogło powiedzieć, co czuje i co jest powodem np. złego humoru. Przy różnych trudnościach, jakie dziecko napotka, należy je wspierać i budować w nim poczucie własnej wartości. Przy tym wszystkim samemu też powinno się być autentycznym rodzicem – okazywać i rozmawiać o swoich emocjach z dzieckiem.

Jak nie przekroczyć granicy pomiędzy byciem przyjacielem dziecka, a jego rodzicem?

Określanie granic w relacjach z dzieckiem najlepiej obrazuje demokratyczny styl wychowania. Dzięki wzajemnemu szacunkowi dziecko, a ni rodzic nie narzuca swojego zdania, stara się rozumieć drugą stronę i uczy się przyjmowania perspektywy innej osoby. Ten styl wychowania zakłada m.in. pozytywne zaangażowanie dziecka we wspólne planowanie, czy rozwiązywanie problemów.

Jak opracować system kar i nagród?

Badania przeprowadzone przez zespół Prencipe (2011) wykazały, że dzieci są bardziej wrażliwe na nagrody niż na kary. Kary mogą być skuteczne, ale dopiero młodzież rozumie ich znaczenie. Najlepszą karą jest brak szansy na zdobycie nagrody. Jak nagradzać dzieci, by je odpowiednio motywować? Najlepiej sprawdza się sposób nieregularnego nagradzania. Od systemu stałych i tych samych nagród lepsze są niespodzianki. Znajduje to także swoje uzasadnienie w mózgu, bowiem przy 50% szans na nagrodę, w układzie nagrody produkowana jest największa ilość dopaminy, co skutkuje silniejszą motywacją, niż w przypadku 100% pewności, że nagrodę się dostanie (Daw i Shohamy, 2008). Badania behawioralne prowadzone przez Howarda-Jonesa i Demetriou (2010) wykazały, że dzieci zapytane o to, czy wolą dostać 1 punkt za każdą dobrą odpowiedź (Pan Pewny), czy też 0 lub 2 punkty (Pan Niepewny) znacząco częściej wybierały niepewną opcję, ale dającą szansą na większą nagrodę, czyli pana Niepewnego.

Zobacz też: Wywiad z Tomaszem Jakubiakiem

Jakie są zdrowe sposoby na motywację dziecka do różnych działań?

Motywowanie dziecka powinno przede wszystkim polegać na pobudzaniu jego motywacji wewnętrznej, w czym pomaga np. osobiste zaangażowanie i danie możliwości wyboru np. sposobu rozwiązania zadania. Rodzic powinien wspierać, ale nie może chcieć osiągnąć celu bardziej niż dziecko, nie powinien go wyręczać, ani narzucać swoich ambicji. Należy dążyć do tego, aby dziecko potrafiło samodzielnie wyznaczać sobie cele i do nich dążyć. Powinno się pozwalać dziecku na popełnienie błędu, doznanie porażki, np. przegranie meczu i nie powinno się o to mieć pretensji. Natomiast należy wyciągać wnioski ze wnioski na przyszłość. Ważne jest budowanie realnego poczucia własnej wartości i motywowanie poprzez pokazywanie możliwych, realnych i osiągalnych celów. Powinno się stopniowo wprowadzać cele długoterminowe i uczyć dzieci czekania na nagrody. Ta zdolność do odraczania gratyfikacji bardzo się przydaje w życiu. Im lepiej ją wytrenujemy, tym więcej będziemy w stanie osiągnąć.

Jak okazywać dziecku swoje reakcje, aby wpływać pozytywnie na jego psychikę?

Skupienie się na negatywnej stronie może spowodować efekt samospełniającej się przepowiedni  Trudne pytanie, odpowiedź może jest prosta, ale bardziej skomplikowana do wprowadzenia w życie: być autentycznym i responsywnym rodzicem, okazywać swoje reakcje adekwatnie do sytuacji, znać dobrze zarówno siebie jak i dziecko, potrafić przewidzieć reakcje swoje i dziecka. A nade wszystko być stałym i konsekwentnym w swoich przekonaniach oraz działaniach, ponieważ daje to dziecku punkt odniesienia. Jeśli dziecko zachowuje się nieodpowiednio, rodzice powinni zawsze reagować w ten sam sposób, co powinno być ustalone między partnerami. Pochwały powinny być adekwatne do osiągnięć, ale też w miarę postępów powinno się być bardziej wymagającym. Należy pamiętać, że jeśli wymagamy czegoś od dziecka (np. punktualne przychodzenie do domu), powinno się tego samego wymagać od siebie i dać dobry przykład młodemu pokoleniu.

Dziękuję za rozmowę.

Więcej o budowaniu zdrowej motywacji i silnej woli u dzieci znajdziesz w książce "Test Marshmallow" Waltera Mischela.

Test marshmallow to jedno z najbardziej przełomowych, najsłynniejszych, a także najdłużej trwających badań we współczesnej psychologii. Przez niemal pół wieku profesor Walter Mischel zgromadził potężny materiał badawczy dotyczący silnej woli i samokontroli. Po raz pierwszy opublikował go jesienią 2014 roku na kartach książki „Test Marshmallow”, która w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii zyskała status bestsellera. 18 marca książka ukaże się w Polsce, w wydawnictwie Smak Słowa.


emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na warszawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto