Gdzie szukać śladów wojny w Warszawie i okolicach? Trasy na spacery szlakami historii

Relikty wojny w Puszczy Kampinoskiej

W Puszczy Kampinoskiej dość łatwo można natknąć się na sosny o charakterystycznym łukowatym wygięciu w dolnej część pnia. Z reguły w pobliżu takich wygiętych sosen w odległości nie większej niż kilkadziesiąt metrów zobaczymy też relikty okopów - i tych z pierwszej, i tych z drugiej wojny światowej. To nie przypadek. Drzewo o takiej charakterystycznej formie nazywane jest w fachowej literaturze „sosną kozacką”. Dlaczego? Bo jest dziełem żołnierza. Zostało przycięte - bywało, że szablą (w czasie I wojny światowej najczęściej kozacką - stąd też nazwa), częściej zapewne saperką - po to, by oczyścić przedpole wykopanych w lesie okopów umożliwiając skuteczną obserwację i ostrzał. Traktowano w ten sposób najczęściej drzewka młode, kilkuletnie. Niektóre usychały, ale całkiem spora część z nich odrastała - pędem szczytowym w miejsce tego siekniętego szablą stawała się któraś z bocznych gałęzi. W rejonie rezerwatu Kromnów znajduje się cały las takich sosen - nazwany Tańczącym Borem, natrafimy na nie łatwo tez w innych częściach Puszczy. Nic w tym dziwnego. Największy kompleks leśny w rejonie warszawy był teatrem walk we wszystkich regularnych i nieregularnych wojnach, które toczyły się na terenie Polski od Powstania Styczniowego. W rejonie Sierakowa znajdziemy zresztą mogiłę powstańców styczniowych. W trakcie I wojny światowej znajdowały się tu liczne pozycje zarówno Rosjan, jak i Niemców. Podczas II wojny światowej w Puszczy działały silne oddziały partyzanckie Armii Krajowej - w okresie Powstania Warszawskiego mające liczebność zbliżoną do regularnej dywizji. Przez kilka miesięcy 1944 roku część Puszczy znajdowała się zresztą pod niemal wyłączną jurysdykcją AK - stąd w historiografii mowa, nieco na wyrost, o Rzeczpospolitej Kampinoskiej. Jej „stolicą” i zarazem główną bazą partyzantów AK była miejscowość Wiersze.