Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Grudziądz w średniowieczu był zamkiem

Redakcja
Rekonstrukcja struktury własności w Grudziądzu w ok. 1330 r., w świetle dokumentów z czasów średniowiecza i nowożytnych. Opracował M. Szajerka.
Rekonstrukcja struktury własności w Grudziądzu w ok. 1330 r., w świetle dokumentów z czasów średniowiecza i nowożytnych. Opracował M. Szajerka. Marek Szajerka
W świetle kwerendy archiwalnej Grudziądz w nowej strategii promocyjnej ma prawo przedstawiać się jako największy zachowany po Malborku zespól zamkowy w Polsce.

Grudziądz w obrębie murów w średniowieczu był zamkiem.
Nie ma potrzeby zwlekania z szerokim upowszechnieniem tej tezy. Grudziądz w okresie średniowiecza, w obrębie murów obronnych nie był miastem. Był to zespół trzech zamków, dwóch krzyżackich oraz kanoników chełmińskich. O takim rodowodzie Grudziądza świadczą przywileje lokacyjne Grudziądza z XIII-XVI w., dokumenty przekazania fragmentów zamku przez Krzyżaków mieszczanom z 1365 r. oraz 1415 r. Wizytacje kościelne z XVII-XVIII w. donoszą o rezydencji kanonika chełmińskiego w Grudziądzu. Natomiast plan załączony do księgi łąkowej miasta Grudziądza z 1568 r. zawiera informację o przynależności obszaru obecnego Rynku do zamku konwentu. W 1584 r. obszar ten został przekazany mieszczanom za rentę przez zgromadzenie księży, czyli konwent. Kilka lat później mieszczanie urządzili tam ratusz, na piętrze budynku szkoły.
Oprócz dokumentów archiwalnych, świadczących, że Grudziądz w obrębie murów był zamkiem i jako taki był przez mieszczan dzierżawiony od Krzyżaków, a następnie starostów aż do I rozbioru Polski w 1772 r., świadczy też jego architektura średniowieczna. Lokalizacja budynków gospodarczych przy murach obwodowych jest cechą charakterystyczną zamków, a nie miast. Spichrze, stajnie przy murach były m.in. na zamkach w Malborku, Pokrzywnie, Radzyniu, Wąbrzeźnie.
Zasadniczo krótka encyklopedyczna informacja o średniowiecznym Grudziądzu, wg dokumentów archiwalnych z epoki powinna mieć następującą treść:
„Grudziądz, największy po Malborku ceglany zamek średniowieczny. W jego skład wchodziły dwa zamki krzyżackie (pierwotnie konwentualny z 1 poł. XIII w. oraz rezydencja komtura krajowego chełmińskiego z 2 poł. XIII w.) oraz zamek kanoników chełmińskich. Po koniec XVI w., w następstwie reformacji kanonicy chełmińscy przekazali mieszczanom część swojego zamku z centralnie umieszczoną parcelą, na której była szkoła, oraz kościół – obecnie Bazylika".
Podobny proces przekształcenia obiektów militarnych na inne cele przeszedł Grudziądz w XX w., kiedy to kompleksy koszarowe przekształcono głównie na mieszkania cywilne. W dawnych koszarach są mieszkania cywilne, ale charakterystyczna architektura pozostała. Podobnie i z zespołem zamków. Przekształcenie zamku na miasto pod koniec XVI w. nie zatarło jego zamkowej architektury. Z dokumentów lokacyjnych, Grudziądz - założony w 1291 r. - był w obrębie Rowu Hermana, a centralnym placem targowym z jatkami kramami był Rynek Zbożowy.
Pisanie o ewenemencie architektury mieszczańskiej Grudziądza na tle Europy to tylko naukowa ucieczka od podania faktycznej genezy tej architektury. Trzeba sobie otwarcie powiedzieć i napisać, że w 1868 r. X. Froelich pomylił dzielnicę spichrzową Grudziądza (faktycznie przedzamcze) z miastem lokowanym w innym miejscu w 1291 r. i nie posiadającym murów obronnych, a tylko fosę i ewentualnie murowane bramy we wałach. Takie fortyfikacje miejskie w średniowieczu też bywały.
Oto słynny przypis X. Froelicha ze strony 94, jego pracy z 1868 r.:"Gdy Grudziądz otrzymał prawa miejskie, brano bez wątpienia pod uwagę, że ta miejscowość, przez korzystne położenie nad Wisłą zajmie się handlem. Dlatego jest Grudziądz mniej dotowany (dotacją) ziemską posiadłością niż Łasin i Radzyń i dlatego też tu wymieniony dom towarowy, Dwór Artusa (Artushof) pobudowano, który w międzyczasie się nie opłacał, bo położenie miedzy Toruniem i Gdańskiem nie zezwoliło na samodzielny handel. Przywilej Bessarta von Trier stawia inny dokument nadania, który niestety zaginął."
Przy ówczesnym poziomie wiedzy historycznej X. Froelich nie był w stanie poradzić sobie z problemem miniaturowego obszaru, o wymiarach ok. 180 m na 360 m, otoczonego murami obronnymi i postawił hipotezę o miniaturowym mieście handlowym. Tymczasem w innym miejscu  było  miasto o chrakterze rolniczym i nastawione na rybołówstwo, obszarem dorównujące Staremu Miastu Toruniowi. Tylko, że Toruń posiadał charakter kupiecki, a nie rolniczy. Hipoteza X. Froelicha, chociaż nie posiada podbudowy źródłowej ma się nadal dobrze a Grudziądz nie może zaoferować swojej zamkowej metryki w celach turystycznych, chociaż pod względem obszaru jest prawie tak duży jak Malbork.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na warszawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto