Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Historia szopki ma już 800 lat

Redakcja
Ruchome lub statyczne. Z sianem, prawdziwymi zwierzętami, w kościołach albo poza nimi. Prześledziliśmy historię szopki, sprawdziliśmy, gdzie po raz pierwszy wystawiono w niej jasełka i w jaki sposób ta tradycja przywędrowała do Polski.

Ksiądz Giovanni Bernardone wigilię 1223 roku chciał spędzić inaczej niż zazwyczaj. Zrezygnował ze wspólnej modlitwy ze swoimi braćmi - zakonnikami i wybrał się na południe, do górzystej miejscowości Greccio. Tam znajdowały się pustelnie. Tym razem zakonnik nie chciał jednak medytować. Zależało mu na przedstawieniu ludziom tajemnicy zbawienia. Giovanni Bernardone, który obecnie czczony jest jako św. Franciszek z Asyżu, zabrał ze sobą znajomych, zwierzęta i kazał przygotować grotę na wzór stajenki betlejemskiej.

W „Żywocie Pierwszym” - biografii św. Franciszka, napisanej przez Tomasza z Celano, czytamy: „Przygotowano żłób, kładąc w nim siano, a do groty wprowadzając wołu i osła. Prostota otoczona jest czcią, wywyższone zostaje ubóstwo, zalecona wszystkim pokora, a Greccio staje się jakby nowym Betlejem”. Dalej możemy przeczytać, że była to radosna noc, a po lesie niosły się śpiewy ludzi. Uroczystą mszę odprawił oczywiście Franciszek, a wydarzenie nazwano nowym misterium. Tak narodziły się jasełka, czyli przedstawienie, pokazujące narodzenie Jezusa oraz tradycja budowania szopki bożonarodzeniowej ze stajenką.

Anna Kaczmarz

Szopka przyjeżdża do Polski
Szopka trafiła do Polski w epoce średniowiecza za sprawą zakonników. - Poprzez zakony franciszkańskie, a także dominikańskie i zakon klarysek misteria rozpowszechniły się w całej Europie. Do Polski dotarły prawdopodobnie pod koniec XIII w. Najstarszymi śladami tej tradycji w naszym kraju są jasełkowe figury Matki Boskiej i Świętego Józefa, pochodzące z wieku XIV., zachowane w krakowskim Klasztorze Sióstr Klarysek przy kościele św. Andrzeja - mówi Anna Kozak, kierownik działu etnograficznego Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Przez kolejne lata szopkę przygotowywano bardzo uroczyście. Pojawiały się zwierzęta, bogaty wystrój wnętrza, rekwizyty, aktorzy, a nawet marionetki. Do przygotowania scenariusza wykorzystywano przede wszystkim relację ewangelisty, św. Łukasza, która znajduje się w Nowym Testamencie, rozdział II - „Narodzenie Jezusa”. Historię uzupełniano o apokryfy, czyli księgi, które nie zostały uznane za natchnione przez Boga i nie znalazły się w Piśmie Świętym. Z czasem w ramach urozmaicenia, w jasełkach zamieszczano także relacje z aktualnych wydarzeń w danej miejscowości, opowieści o lokalnych bohaterach - czasem nawet tych o pogańskich korzeniach. Wobec tego w XVIII wieku polscy biskupi zakazali organizowania jasełek w kościelnych szopkach. Od tego czasu przedstawienia rozgrywane są poza świątynią, a w budynku pozostały szopki.

Tradycja szopki bożonarodzeniowej.  Dziedzictwo św. Franciszka
Tradycja szopki bożonarodzeniowej. Dziedzictwo św. Franciszka Tomasz Holod

- Przedstawienia bożonarodzeniowe mają bardzo odległą tradycję. Wskazuje na to choćby znana z dokumentu z 1021 r. nazwa neapolitańskiego kościoła Santa Maria Ad Praesepe, czyli Matki Boskiej od żłóbka. Upowszechnienie jasełkowych widowisk nastąpiło dopiero w XIII w. Należy je wiązać ze zorganizowanym w Greccio przez św. Franciszka z Asyżu misterium, wyobrażającym Boże Narodzenie. Z tego powodu Świętego Franciszka nazywa się ojcem szopki - tłumaczy Anna Kozak, etnograf z Muzeum Tatrzańskiego.

Współczesne szopki

Przed Wigilią Bożego Narodzenia, w całym kraju, a przede wszystkim w kościołach, stawiane są szopki. Niektóre z nich, tak jak instalacja przygotowywana przez jezuitów z Sanktuarium Najświętszej Marii Panny Łaskawej z Warszawy, wzorowane są na tym, co przygotowują kapłani na placu św. Piotra w Watykanie. W centrum stołecznej szopki znajduje się Święta Rodzina, czyli miniatury rzeźb Fontanellego. Tę szopkę będzie można oglądać w prezbiterium tuż przed ołtarzem posoborowym.

Z kolei w Gdyni, w kościele św. Antoniego, możemy oglądać ruchomą instalację. Niektóre postaci wykonują tu prace, świeci się ognisko oraz przesuwają się fale, umieszczone w dalszej części instalacji. W województwie pomorskim równie interesująca jest ruchoma szopka w Wejherowie. Od lat w tamtejszym klasztorze franciszkanów przygotowywana jest olbrzymia makieta, która rusza się, gra i świeci.

Szopka z piasku

Z kolei w Gdańsku powstanie w tym roku szopka z piasku. Unikalna rzeźba została przygotowana na tzw. Wigilię Oliwską. Przed siedzibą Fundacji Wspólnota Gdańska, przy ul. Opata J. Rybińskiego 25 usypano 60 ton piasku. Autorką projektu rzeźby jest gdańska rzeźbiarka Ewa Topolan, od lat związana z fundacją. Liczącą blisko 4 metry wysokości szopkę będzie można oglądać do 6 stycznia.

Przemysław Świderski

Szopka z piasku w Gdańsku

We Wrocławiu możemy zobaczyć w tym roku aż 130 szopek. W Pałacu Królewskim prezentowane są okazy z całego świata. Znajdziemy tu m. in. afrykańskie wyobrażenia Trzech Króli i Świętej Rodziny. Według nich wszyscy bohaterowie są czarnoskórzy. Można tu też zobaczyć szopki z masy perłowej, umieszczone w butelce czy łupinach po orzechach. Zaprezentowano również tradycyjne polskie szopki krakowskie.

Tomasz Hołod

Szopkę w butelce zobaczymy na wystawie we Wrocławiu

Bogato zdobione instalacje, nawiązujące do architektury Krakowa, możemy zobaczyć w dawnej stolicy Polski. Znajdziemy w nich Wawel, Kościół Mariacki, a także górali czy papieża Jana Pawła II. Szopki ustawiane są na Rynku Głównym, a podczas Konkursu Szopek Krakowskich wybiera się najciekawszą budowlę.

PIOTR IDEM/ POLSKA PRESS

Na zdjęciu zwycięzca tegorocznego Konkursu Szopek Krakowskich
Z kolei w Poznaniu, w klasztorze franciszkanów, będziemy mogli oglądać największą szopkę w Europie. W 1952 roku, Franciszek Masorz, rzeźbiarz z Rybnika, przygotował figury Świętej Rodziny, pasterzy i trzech aniołów w skali jeden do jednego. Kilka lat temu odrestaurowane anioły ustawiono w pobliżu żłóbka z postaciami Jeremiasza i Izajasza.

Autor tekstu: Piotr Wróblewski, dziennikarz naszemiasto.pl

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na warszawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto