Kamienica Massalskich na warszawskiej Pradze w rejestrze zabytków. Była wykorzystywana przez władze komunistyczne

- Podjąłem decyzję o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego kamienicy położonej w Warszawie przy ul. Jagiellońskiej 9 (budynku frontowego wraz z oficynami i terenem posesji) z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe obiektu - wyjaśnia prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków

Budynek przy ul. Jagiellońskiej 9 powstał przy dawnej ul. Moskiewskiej, wytyczonej wraz z ul. Petersburską w ramach przeprowadzonej w 1864 r. regulacji Pragi, jako element gwiaździstego układu ulic wychodzących z ówczesnego Pl. Aleksandrowskiego. Nieruchomość, podobnie jak pobliska kamienica na rogu ul. Okrzei, stanowiła efekt działalności inwestorskiej rodziny książąt Massalskich, którzy ulokowali kapitał w praskich nieruchomościach. Książę Witold Massalski, prawdopodobnie główny inwestor, zdobył pozycję zawodową i majątek pracując jako inżynier przy budowie kolei w Rosji, zaś po powrocie do kraju w Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie. Jego własność stanowił powstały na działce narożnej tzw. Dom pod Sowami, zaś przedmiotowa parcela w 1908 r. przeszła w ręce ks. Bronisława Massalskiego, któremu przypisuje się także autorstwo projektu kamienicy. Budynek przetrwał wojnę bez większych zniszczeń.

- Kamienica przy ul. Jagiellońskiej 9 stanowi świadectwo kształtowania się okazałej zabudowy czynszowej najstarszej części Pragi, będącej owocem wzmożonego ruchu budowlanego na przeł. XIX i XX w. Zespół zabudowy frontowej i oficynowej poprzez zróżnicowany charakter, gabaryt i standard budynków ilustruje dwuetapowy proces zabudowy posesji. Wystrój obiektu prezentuje zróżnicowany formalnie zespół elementów. Wpływ secesji wiedeńskiej można zaobserwować w geometrycznych zdobieniach pod głowicami pilastrów z motywem koła i kaskadowego układu listew - tłumaczy prof. Lewicki.

Ponadto, w kontekście wartości historycznych i naukowych budynku istotny jest fakt wykorzystania kamienicy przez władze komunistyczne tuż po zakończeniu wojny. Istniejące okratowane okno na parterze budynku, jak również odkryte w toku oględzin materialne ślady istnienia cel więziennych w komórkach lokatorskich jednej z oficyn (kraty zabezpieczające wejścia oraz liczne napisy wyryte na ścianach, z których część opatrzono datami) potwierdzają - jak zapewnia Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków - istnienie pod tym adresem XV Komisariatu Milicji Obywatelskiej.