Kobiety na pomnikach w Warszawie. "Symbol matczynej miłości, wdzięku, poświęcenia czy żałoby"

Wszystkich poników na terenie Warszawy jest ponad czterysta pięćdziesiąt. Nie brakuje monumentów kobiet, jednak okazuje się, że postacie te są całkowicie anonimowe.

- Kobieta przedstawiona w nich została jako symbol - matczynej miłości, wdzięku, poświęcenia czy żałoby. Sporo jest także rzeźb, pełniących role ozdobne – wyjaśnia Stołeczny Konserwator Zabytków Michał Krasucki.

Takie pomniki możemy najczęściej spotkać w parkach, np. Kąpiącą się (Olgi Niewskiej) w parku Skaryszewskim, Alinę (Henryka Kuny) w parku Żeromskiego, mieszczkę na Starym Mieście i przekupkę na Mariensztacie.

Bogatą reprezentację kobiecych rzeźb znajdziemy też w Ogrodzie Saskim, w którym na 21 personifikacji cnót, pór roku, cech umysłu czy nauki, 18 to sylwetki damskie. Na zapleczu gmachu Sądu Najwyższego imponujące figury kobiet-kariatyd symbolizują wiarę, nadzieję i miłość. Jednak są to bezimienne figury.

Jak przypomina konserwator zabytków, w stolicy zlokalizowane są również pomniki postaci mitycznych, takich jak Syrena i Nike, jakby nie było mające kobiecą postać.

- Jedna z licznych stołecznych syren jest jednak pewną hybrydą. Legendarna i nierzeczywista pół kobieta pół ryba, ma twarz realnej kobiety. Chodzi o pomnik Syreny znad Wisły wyrzeźbionej przez Ludwikę Nitschową, do której pozowała Krystyna Krahelska, późniejsza sanitariusza i powstanka warszawska – przyznaje Krasucki.

Jednak tylko siedem kobiet doczekało się w Warszawie upamiętnienia w formie monumentu. Są nimi:
Maria Skłodowska–Curie, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Agnieszka Osiecka, Halina Mikołajska, Wanda Tazbir i gen. Maria Wittek.

Maria Skłodowska–Curie ma pomnik przy ul. Wawelskiej, nieopodal Instytutu Radowego, oraz na Skarpie Wiślanej, natomiast Eliza Orzeszkowa wyróżniona została dwoma popiersiami: w parku na Książęcem i parku Praskim.

Monument przedstawiający Marię Konopnicką zobaczymy w Ogrodzie Saskim. Agnieszka Osiecka, w przeciwieństwie do swej koleżanki po piórze, doczekała się pomnika w bardzo eksponowanym miejscu, bo na ul. Francuskiej. W parku za Sejmem RP postawiono pomnik Halinie Mikołajskiej, aktorce i działaczce opozycyjnej.

Na pomnikach zostały uwiecznione jeszcze dwie kobiety. Niestety rzeźby ustawiono w miejscach, w których przechodnie z trudem je zobaczą. Pierwszy to pomnik gen. Marii Wittek, stojący dotychczas przed Muzeum Wojska Polskiego. Drugi odsłonięto na dziedzińcu Instytutu Głuchoniemych przy pl. Trzech Krzyży dla harcmistrzyni Wandy Tazbir.

Na pytanie dlaczego na pomnikach w stolicy nie ma kobiet próbuje odpowiedzieć Stołeczny Konserwator Zabytków.

- Konieczność przywracania należnego miejsca wybitnym kobietom i upamiętniania ich w przestrzeni publicznej z biegiem czasu staje się oczywistością. Zadając pytanie dlaczego nie ma kobiet na pomnikach trzeba pamiętać przez kogo były pisane podręczniki i czyje czyny w nich były opisywane – czyli mężczyzn. Nie doceniali oni działań kobiet lub celowo je pomniejszali – zauważa. – Nie chodzi tu o wywyższanie na cokoły tradycyjnej roli kobiet w domu i wychowaniu dzieci, ale o ich działalność społeczną, twórczą czy wręcz czyny bohaterskie.