Kościół św. Jerzego w Warszawie. Nieistniejąca świątynia przy cmentarzu złoczyńców i samobójców

O powstaniu kościoła św. Jerzego w Warszawie krążyły różne legendy. Według jednej z nich, za jej powstanie "odpowiadał" pewien karczmarz. Został napadnięty przez zbójców. Cudem udało mu się ujść z życiem z rąk napastników. Uważał, że ocalenie zawdzięcza interwencji św. Jerzego. Dlatego też miał wystawić świętemu kapliczkę przy drodze, jako wotum dziękczynne za ratunek. Potem ta malutka budowla stała się wielką gotycką świątynią. Od początku towarzyszyła mu zła aura.

ZOBACZ TEŻ: "Bili aż ciało odchodziło do kości...". Piekło obozu w Forcie III w Pomiechówku

Kościół św. Jerzego w Warszawie - świątynia przy azylu

Kościół Świętego Jerzego znajdował się mniej więcej na rogu ulic Świętojerskiej (której dał nazwę) i Ciasnej. Powstał u zarania Warszawy, gdzieś pomiędzy 1308/9 a 1339 r. Ufundował go książę warszawski Trojden I, syn założyciela miasta księcia Bolesława II. Pierwotnie była to świątynia drewniana. Znajdowała się przy azylu rycerskim, czyli miejscu, gdzie nocowali podróżnicy, którym nie udało się dostać do miasta przed zmrokiem.

Obie budowle znajdowały się tu nieprzypadkowo. To w tym miejscu, za północnymi murami miasta, krzyżowały się szlaki z Czerska i Grójca, biegnące dalej do Zakroczymia, oraz droga z Błonia prowadząca z zachodu na prawy brzeg przez przeprawę Solec–Kamion.

Potem kościół został przejęty przez opactwo zakonników regularnych z Czerwińska.

Kościół św. Jerzego w Warszawie - cmentarz samobójców i przestępców

W latach 50. XV wieku, w kilkadziesiąt lat po lokowaniu Nowego Miasta, książę Bolesław IV ufundował na miejscu drewnianej świątyni nowy gotycki kościół i klasztor kanoników. Sto lat później Jan Baptysta Wenecjanin, jeden z włoskich architektów działających w Polsce, przebudował go na modłę włoskiego renesansu. Z czasem, w miarę rozwoju miasta, azyl rycerski stracił swoją rację bytu, a kościół św. Jerzego stał się siedzibą parafii.

Zobacz też: "Ksiuty w olejandrach", prostytutki i przekręty. Ciemna strona przedwojennej Warszawy we wspomnieniach taksówkarza

Jednocześnie, prawdopodobnie już w XIV w., wokół świątyni utworzono cmentarz. I to "nie bardzo prestiżowy". Chowano na nim samobójców i przestępców traconych w publicznych egzekucjach na Rynku Starego i Nowego Miasta. Kościół św. Jerzego miał mieć, według historyka Łukasza Gołębiewskiego, chorągiewkę, na którym znajdował wizerunek człowieka z uciętą głową. To tutaj spoczęli m. in.: Kazimierz Łyszczyński (filozof ścięty w 1689 r. za ateizm), a także Stanisław Strawiński i Walenty Łukawski, (konfederaci barscy skazani za porwanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1771 r.). Gdy w 1785 r. zaniechano publicznych egzekucji, do 1817 r. na terenie niewielkiej nekropolii chowano wyłącznie samobójców.

Kościół św. Jerzego w Warszawie - ruina i powolny upadek

Budynki świątynie mocno ucierpiały w czasie potopu szwedzkiego w połowie XVII w. Od tamtej pory zaczął się jej powolny upadek.

W 1818 r., po kasacie zakonu kanoników regularnych, budynki kościelne zostały przejęte przez skarb państwa. Urzędnicy carscy najpierw utworzyli tam komorę celną. Potem wydzierżawili zabudowania firmie Morissa i Evansa, która umieściła w nich fabrykę maszyn i odlewów Następnie, w połowie XIX w., budynki pokościelne przejęła spółka znanych warszawskich fabrykantów "Lilpop, Rau i Loewenstein". Wyprowadziła swą produkcję ze Świętojerskiej na Solec w 1881 r.

W międzyczasie postępowała dewastacja obiektu. Około roku 1860 zburzono wieżę dawnego kościoła. W 1862 r. ulicę Świętojerską poszerzono i uregulowano. W toku tych prac rozebrano część prezbiterium świątyni. Dzwon z wieży kościoła św. Jerzego przeniesiono na Służew do kościoła św. Katarzyny (ufundowanej jeszcze wcześniej niż omawiana świątynia, bo w 1238 r.).

Od 1893 r. teren z ruinami kościoła nabyła żydowska firma Towarzystwo Akcyjne M.S. Feinkind. Najpierw działała tu manufaktura firanek i wyrobów koronkowych. Wówczas, by zmodernizować i rozbudować fabryczkę, rozebrano większość murów kościoła św. Jerzego.

Kościół św. Jerzego w Warszawie - Hala Świętojerska

Później, w latach 1913-16, Feinkindowie wznieśli na miejscy świątyni halę targową. Nazywano ją Halą Świętojerską bądź Bazarem Feinkinda. Autorem projektu budynku był Artur Friedman. Główną fasada budynku znajdowała się od strony ul. Świętojerskiej i charakteryzowała się neoempirową stylistyką. We wnętrzu hali mieściły się 44 kramy spożywcze i ok. 60 innych sklepów. W podziemiach umieszczono chłodnie i fabrykę sztucznego lodu. Obiekt pełnił ważną rolę, ponieważ zastąpił zniesiony w 1913 r. targ na rynku Starego Miasta.

Hala została zniszczona w 1944 r. podczas powstania warszawskiego. W toku usuwania jej gruzów w 1947 r. odsłonięto fragmenty gotyckich murów kościoła św. Jerzego. Zostały one ostatecznie wyburzone w 1962 r. Po wielkiej świątyni została jedynie nazwa ulicy.

POLECAMY TEŻ:

Unikatowe zdjęcia Warszawy z lat 50. i 60. Nikt ich nie publikował przez kilkadziesiąt lat!

"Pruszków" prywatnie. Luksusowe życie mafijnych bossów [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

Gigantyczny park rozrywki powstaje pod Warszawą. W Europie nie ma większego!

Lewitujący dom w Józefowie. Nowy projekt autora "niewidzialnego domu"

Nazwy dzielnic Warszawy. Skąd się wzięły i co oznaczają?

Niezwykłe zdjęcia! Tak wyglądało życie na ulicach Warszawy w 1941 roku

---