Muzeum w Rzeszowie: Zobacz szlachtę w blasku jej chwały!

Sarmatyzm to jeden z najważniejszych prądów obyczajowo-kulturalnych, który począwszy od końca XVI w. na kilka stuleci zawładnął kulturą szlachty polskiej. Był polską i szlachecką odmianą baroku, a jego niezwykłość polega na tym, że łączył w sobie tradycje kultury Zachodu, Wschodu, jak i rodzime. Sarmaci wierzyli w szczególną rolę Polski, która miała być oazą złotej wolności, a ustrój Rzeczypospolitej był uważany za najlepszy w świecie, zaś polski Sejm za najstarszy. Taka postawa  w czasach zaborów dodawała wiary i nadziei, zatem nie powinno dziwić, że kultywowana była przez bardzo długi czas, siegając XIX, a nawet początków XX stulecia.  Podstawą dawnej Rzeczypospolitej były rozliczne przywileje szlacheckie, a każdą próbę ich naruszenia traktowano jako najwyższą zbrodnię (wszyscy pamietamy słynne liberum veto, którego ocena do dziś pozostaje sprawa dyskusyjną) . Sarmatyzm sławił również dawne zwycięstwa polskiego oręża, nieraz gloryfikując je i podnosząc ich rangę. Dla Sarmatów niezwykle ważne były więzy rodzinne i towarzyskie. Bardzo chętnie przyjmowano gości: krewnych, przyjaciół, a także nieznajomych, zwłaszcza cudzoziemców, urządzając wystawne uczty,kuligi, polowania.
Na ekspozycji będzie można zobaczyć więc bogaty zbiór sarmackich portretów szlacheckich tworzonych na zamówienie przedstawicieli znanych polskich rodów od XVII do początków XX wieku. Obrazy pochodzą z kilku placówek muzealnych, którymi są Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum - Zamek w Łańcucie, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Muzeum Okręgowe w Tarnowie i Muzeum Kresów w Lubaczowie. Portrety ukazują szlachciców według ówczesnej mody, a więc z podgolonymi głowami i sumiastymi wąsami, odzianych w kontusze z pięknymi pasami kontuszowymi i szablami u boku. Podkreślają one wysoką rangę portretowanych osób i ich osiągnięć, choć często przemawia za nimi pycha i wyniosłość.
Sporą część wystawy stanowią oryginalne ubiory z XIX wieku, stroje kontuszowe oraz makaty i kilim, a także unikatowa biżuteria. Wśród eksponatów są również starodruki i grafiki. Dopełnieniem wystawy są także siedemnastowieczne i osiemnastowieczne militaria, a wśród nich napierśniki husarskie, czy biała broń. Na szczególną uwagę zwracają zatem piękne, paradne szable, zdobione cennymi kamieniami.
- Ekspozycja ukazuje rolę polskiej szlachty i jej bogatej kultury - informuje Maria Stopyra, pomysłodawczyni i realizatorka wystawy. Podkreśla ważność „braci szlacheckiej" w niegdysiejszym państwie, a po utracie niepodległości ciągłe kontynuowanie tej znakomitej spuścizny kulturowej - dodaje.
Wystawę „Szlachta w blasku swej chwały" oglądać można w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie do 15 lutego 2011 roku.