Pierwsza w Europie wystawa sztuki afroamerykańskiej

Stereotypowe wyobrażenie o Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej oparte jest na przeświadczeniu, że to państwo – potęga gospodarcza, militarna i polityczna – jest pozbawione kulturowych korzeni. A jednak okazuje się, że jest inaczej.

Nie można zaprzeczyć, że w drugiej połowie XX w. centrum światowej kultury przesunęło się za Ocean. Wkrótce sztuka tam powstająca zaczęła nabierać globalnego wymiaru i dyktować powszechnie obowiązujące trendy. Dziś to, co amerykańskie, przenika do sfer życia codziennego, ale wciąż nierozwiązana pozostaje kwestia ujęcia w jedną zwięzłą definicję istoty „amerykanizmu”. Heterogeniczność tworu, jakim są Stany, zdaje się stwarzać trudności przyzwyczajonym do jednorodności badaczom europejskim. Propozycją wyjścia z impasu może być więc rozwarstwienie współczesnej amerykańskiej kultury na te elementy, które, choć autonomiczne, składają się na jej całość i decydują o jej charakterze. Jednym z nich jest współczesna kultura afroamerykańska, której pierwszą zbiorową prezentację w Europie można oglądać w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie.

"Narodowa" wystawa
Zachęta po raz kolejny oferuje nam wystawę poświęconą przedstawieniu sztuki danego kraju. Po prezentacji współczesnej twórczości z Rosji, Austrii, Wielkiej Brytanii oraz z Australii i Nowej Zelandii, przyszedł czas na Stany Zjednoczone. "czarny alfabet - konTEKSTY współczesnej sztuki afroamerykańskiej" tworzą prace trzydziestu pięciu artystów działających w różnych mediach i pochodzących z różnych scen artystycznych Ameryki (Nowy Jork, Los Angeles, Memphis, Houston, Waszyngton i Chicago). Tym razem jednak wystawa nie jest prosta w odbiorze dla Polaka. O ile wcześniej można było odnieść przedstawione problemy do znanej sobie rzeczywistości, o tyle tym razem trudniej jest skonfrontować jednorodną polską obyczajowość z kwestiami wielości kultur, ras, narodów i kreacji artystycznych Stanów Zjednoczonych. "czarny alfabet" staje się więc najbardziej "narodową" wystawą z tych prezentowanych w Zachęcie i nie sposób oderwać prezentowanych dzieł od konkretnej, amerykańskiej przestrzeni.

"czarny alfabet"
Już sam tytuł wystawy jest kluczem do jej zrozumienia. Czarny alfabet to odrębny język, którym posługują się Afroamerykanie, to tekst, który powstaje wraz z ich oryginalną, samodzielną kulturą. Jednocześnie jednak zazębia się on z konTEKSTEM, bo czarni obywatele Stanów Zjednoczonych są właśnie tłem, zapleczem, nieodłącznym elementem i uzupełnieniem tego, co uważane jest za amerykańskie. Ponadto samo sformułowanie „współczesna sztuka afroamerykańska” zakłada, że taka sztuka istnieje, że gdzieś w toku historii zaistniała konieczność podkreślania własnej tożsamości narodowej w obrębie tożsamości amerykańskiej.

O czym mówią Afroamerykanie
W mozaice zagadnień poruszanych przez artystów pojawiają się m.in.. kwestie niewolnictwa, rasizmu i rasy, czy przemocy. Wystawa podejmuje również kwestie tożsamości wielokulturowej Ameryki, afrykanizmu i powrotu do korzeni, problemy gender czy percepcji ciała o innym kolorze skóry. I tak podziały i uprzedzenia rasowe upadają podczas obserwacji dwóch prezentacji wideo wyświetlanych obok siebie. Na jednej dzieciństwo białego dziecka, na drugiej czarnego. Te same zabawki, jazda na rowerku, rozmowy z rodzicami i tort urodzinowy. Te same spotkania rodzinne i te same radości i smutki. Do refleksji na temat rasistowskiej przemocy skłania korowód postaci na jednej ze ścian, gdzie banalne scenki rodzajowe przemieszane są z przedstawieniami autoagresji i czającej się gdzieś w głębi śmierci. Kwestie klasowe podejmują kolekcje przedmiotów codziennego użytku odlanych w nieskazitelnie białym gipsie, obok natomiast leży odlew o kształcie czarnej kobiety, najprawdopodobniej służącej.

"czarny alfabet" to pierwsza wystawa sztuki afroamerykańskiej w Europie. Wystawa trudna, ale nie kontrowersyjna. W samym środku Europy Zachęta przedstawia z jednej strony język Afroamerykanów pełen hip-hopu, barwnej dynamiki i żywiołowej radości życia, a z drugiej ich głos w bezustannej walce o prawo do stanowczego i autonomicznego wypowiadania się.

Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, „czarny alfabet – konTEKSTY współczesnej sztuki afroamerykańskiej”, kurator: Maria Brewińska, 23 września – 19 listopada 2006

Imprezy towarzyszące wystawie:

- oprowadzanie kuratorskie: 1 października (niedziela), godz. 12.15 – spotkanie z kuratorem Marią Brewińską i oprowadzenie po wystawie, zbiórka w holu głównym, obowiązuje bilet na wystawę

- wykłady: "Czarna sztuka Ameryki – źródła i inspiracje od afrykańskich korzeni do postmodernizmu " , "Współczesna literatura afroamerykańska: rasa, pamięć i tożsamość ", "Stylistyka Czarnej Ameryki ", każdy czwartek w trakcie trwania wystawy, sala kinowa galerii Zachęta, wstęp wolny (więcej informacji na stronie internetowej galerii).