Pomnik Feliksa Dzierżyńskiego zlikwidowano 32 lata temu. Tłum wiwatował z radości. Gdzie dziś znajduje się znienawidzony monument?

Pomnik odsłonięto 21 lipca 1951 roku. Czyniono starania, żeby wydarzyło się to dzień wcześniej, w rocznicę jego śmierci, ale opóźniło się przybycie do Warszawy sowieckich dygnitarzy. Osób absolutnie najważniejszych. Odsłonięcie nastąpiło zatem w przeddzień Narodowego Święta Odrodzenia Polski. W PRL jeden z najważniejszych dni w roku, kiedy oddawano do użytku z pompą liczne inwestycje.

Na cokole pomnika znalazł się napis: Feliks Dzierżyński / to duma polskiego / ruchu rewolucyjnego / B. Bierut. Jeszcze tego samego dnia oficjalnie zmieniono nazwę placu z Bankowego na właśnie Dzierżyńskiego.

Co ciekawe, pomnik miał stanąć pierwotnie w miejscu, gdzie 1 maja 1905 (w Święto Pracy) Dzierżyński miał przemawiać do robotników w czasie jedynej, prowadzonej przez niego demonstracji marksistowskiej partii działającej na terenie Polski i Litwy przed zaborowej. Działacze PPS nazwali to jednak krwawą awanturą. Dzierżyński najpierw rozochocił tłum, a potem wręcz wyprowadził po lufy carskich karabinów. Za udział w tamtych wydarzeniach osadzony został w Cytadeli Warszawskiej i skazany na zsyłkę.

Pomnik jednak nie stanął, jak planowano, w miejscu, gdzie miały miejsce te wydarzenia. Znalazło się ono już po II wojnie światowej na uboczu placu. Tymczasem pomnik musiał stanąć w miejscu centralnym i świetnie widocznym

Monument miał też nieprzypadkowo znaleźć się na wysokim cokole. Chroniło go to przed aktami wandalizmu. Oczywiście plan w centrum Warszawy i tak patrolowała milicja, ale niedługo po jego odsłonięciu nieznani sprawcy mieli pomalować ręce pomnika na czerwono. Ciężko fakt ten jednoznacznie potwierdzić. Ze względu na cenzurę brak takiej informacji w oficjalnych mediach, a Radio Wolna Europa jeszcze nie nadawało. Podczas stanu wojennego 17-letni Emil Bachrański oblał pomnik farbą z kolegami i podpalił. Został zatrzymany, był bity, a trzy miesiące po zwolnieniu zaginął. Dwa dni później jego ciało wyłowiono z rzeki.

Po przemianach ustrojowych podjęto decyzję o likwidacji pomnika. Ciekawostką może być, że oficjalny powód jaki podano, przy demontażu, to przygotowania do budowy stacji metra w bezpośrednim sąsiedztwie. Na początek rozbiórki entuzjastycznie zareagowali mieszkańcy stolicy. Prace rozłożono na dwa dni. Przyglądały się temu tłumy gapiów. 17 listopada 1989 roku dźwig podniósł rzeźbę z cokołu. Ta rozpadła się na trzy części, a segment z głową rozbił o bruk Placu Bankowego. Tłum wiwatował, podnosząc fragmenty pomnika.

Wydarzenia zbiegły się z ostatnim w historii wydaniem „Dziennika Telewizyjnego”, który 17 listopada 1989 roku pokazał właśnie między innymi likwidację pomnika Dzierżyńskiego. Dwa symbole kończącej się epoki. Figura przetrzymywana była w magazynie Zarządu Dróg Miejskich. Obecnie znajduje się w zasobach Muzeum Historii Polski i mniej więcej rok temu był wprowadzany od góry przez dach do nowej siedziby. Po otwarciu muzeum będzie instalacją obok której wyświetlany będzie dokument na temat pomnika.