Ruchy dążące do autonomii Śląska to groźny margines

W mojej ocenie Ruch Autonomii Śląska oraz Związek Ludności Narodowości Śląskiej stanowią antypolską dywersję polityczną - mówił prof. Franciszek Marek, były rektor Uniwersytetu im. Powstańców Śląskich w Opolu, na wczorajszej konferencji naukowej poświęconej przejawom separatyzmu na Górnym Śląsku. Konferencję zorganizowało w Katowicach krakowskie Towarzystwo Obrony Zachodnich Kresów Polski. Była to polemika z organizacjami, które na swoje sztandary wpisują fakt istnienia narodu i języka śląskiego, zaś lansowana przez nie autonomia dla tego regionu w efekcie doprowadzić ma do zmian uderzających w Śląsk i w Polskę.

Sądowy bój o uznanie narodowości śląskiej toczył się w Polsce kilka lat. Odrzucił tę ideę także Międzynarodowy Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, gdzie złożyli skargę działacze RAŚ ze swoim liderem dr Jerzym Gorzelikiem.

- Dopóki RAŚ zrzeszał w swoich szeregach wyłącznie Ślązaków, to nie stanowił zagrożenia dla Polski. Można się było z niego natrząsać, ale teraz jest inaczej - dodał prof. Marek.

Senator Dorota Arciszewska-Mielewczyk, która wspiera kulturę i tradycje Kaszub, przypomniała, że idee separatystyczne są wtedy silne, kiedy słabe jest państwo, a państwo polskie problemu nie dostrzega, albo odkłada go na później. Świadczy o tym również nieobecność przedstawicieli władz w tej dyskusji. Tymczasem, jej zdaniem, groźny był choćby niedawny apel Związku Ludności Narodowości Śląskiej do premiera Tuska, by rząd polski uznał niepodległość Abchazji i Osetii Południowej.

- Jest sprawą oczywistą, że w przyszłości będziecie chcieli powołać się na te precedensy %07- twierdzi senator Arciszewska. - Ci sami ludzie mówią też, że nie są zobowiązani do lojalności wobec Rzeczpospolitej Polskiej. To ja was pytam: co wy tutaj robicie? Fora ze dwora!

Na widowni byli przedstawiciele organizacji związanych z autonomistami śląskimi. Nie reagowali na tak ostre sformułowania pod ich adresem, nie komentowali często przywoływanej ich dobrej kondycji finansowej, co pozwala im pisać dzieje Śląska za innych.

Zdaniem dr hab. Zygmunta Woźniczki, historyka z Uniwersytetu Śląskiego ruchy dążące do autonomii Śląska to w sumie margines. Co prawda podczas spisu powszechnego w 2002 roku ponad 173 tys. osób zadeklarowało, że są Ślązakami (ani Polakami, ani Niemcami), ale województwo zamieszkuje prawie 5 mln mieszkańców.

Piotr Spyra z Ruchu Obywatelskiego Polski Śląsk stwierdził, że radykalizują się działa organizacji tzw. ruchu ślązakowskiego, dążącego do odrębności i nie sposób przewidzieć, w jakim rozwiną się kierunku i jak bardzo mogą stać się niebezpieczne.

Po nieudanych próbach zarejestrowania stowarzyszenia reprezentującego narodowość śląską, od ponad roku forsowana jest idea gwary śląskiej jako języka regionalnego, do czego przykładają się również niektórzy parlamentarzyści śląscy. Prof. Iwona Nowakowska-Kempna, slawistka z Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej nie pozostawiła im złudzeń. Na Śląsku jest aż 11 gwar śląskich. - Nie ma możliwości stworzenia na ich podstawie jednego języka regionalnego i żadna z tych gwar nie nadaje się na taki język - mówiła profesor Kempna. - Musiałby powstać jakiś sztuczny twór, więc zostawmy tak, jak jest. Wiele gwar to też bogactwo tej ziemi.

Na sali Sejmu Śląskiego, gdzie toczyła się wielogodzinna rozmowa o Śląsku i Ślązakach, była garstka ludzi. Listy do zebranych wysłali prezydent i premier. Władze regionalne były nieobecne.

Nie istnieje żaden język śląski
Z prof. Franciszkiem Markiem z Uniwersytetu im. Powstańców Śląskich w Opolu rozmawia Teresa Semik

Śląsk dla Ślązaków! Co pan profesor o tym sądzi?

To głupota, która się odradza, jak chwast.

Niektórzy obserwatorzy odradzającego się separatyzmu na Śląsku gotowi są mówić, że jego propagatorzy wpisują się w niechlubną rolę piątej kolumny.

To krzywdząca opinia, aż tak źle nie jest.

Jak pan profesor ocenia zmagania o język śląski?

Bzdury. Pod pojęciem narzecza śląskiego nie rozumiemy takiej jedności, jak narzecze kaszubskie czy podhalańskie. Mamy do czynienia z sumą różnych dialektów. Niech każdy wynosi z domu swoją gwarę. Ja mówię gwarą mojej mamy z okolic Rybnika, ale moje dzieci mówią już gwarą opolską, gdzie teraz mieszkamy. Znakomicie się rozumiemy.

Należy dać sobie spokój z językiem regionalnym?

Wie pani, jaki na Śląsku język obcy powinien być uprzywilejowany? Niemiecki. Uczmy się niemieckiego, bo mówią nim nasi sąsiedzi, tam mamy rodziny i część dorobku kulturowego, literackiego jest w tym języku. Na Opolszczyźnie niemieckiego uczą się dzieci w szkole podstawowej ponieważ o tym decydują za nich rodzice.

Gimnazjaliści wybierają angielski i mamy coraz mniej kandydatów na germanistykę.

Autonomia jest potrzebna współczesnemu Śląskowi?

Sto lat temu były ku temu argumenty, ale teraz? Jeśliby jednak pozwoliła regionowi zatrzymać dla siebie więcej wypracowanego zysku, o dlaczego nie?

Jest pan profesor przekonany, że działaczom i sympatykom Ruchu Autonomii Śląska właśnie o takie zmiany chodzi?

Nie wierzę im. Oni autonomię traktują jako dążenie do rozwalenia Polski. Przedwojenna autonomia Śląska była niejednokrotnie bardziej polska od władzy centralnej, która kumała się z hitlerowską Rzeszą, o czym świadczy pakt o nieagresji z 1934 roku, wkroczenie naszych wojsk do Czechosłowacji.

Kiedy wojsko polskie opuściło Śląsk w 1939 roku, bronili go przed Niemcami właśnie Ślązacy. Polscy Ślązacy zawsze uważali się za część narodu i państwa polskiego.