Rzeczy do zabawy. Edward Manitius i jego wytwórnia na wystawie w Muzeum Warszawskiej Pragi

Zwierzątka-bombonierki, w których można było znaleźć czekoladki od Wedla, sprytne „Wesołe kulki” i pobudzające wyobraźnię „Hocki-klocki” - oryginalne projekty Edwarda Manitiusa sprzed stu lat zachwycają do dziś. To przedmioty nieoczywiste: cieszące oko zabawki i jednocześnie pudełka, obiekty sztuki użytkowej, przedmioty o walorach edukacyjnych, a także gadżety reklamowe. Wystawa Rzeczy do zabawy. Edward Manitius i jego wytwórnia będzie pierwszą prezentacją największej w Polsce kolekcji dzieł i pamiątek po warszawskim twórcy.

Wystawa, którą od 2 grudnia będzie można oglądać w Muzeum Warszawskiej Pragi, opowiada o założonej w 1926 r. Wytwórni Zabawek i Wyrobów Zdobniczych. Przedstawia jej sposób funkcjonowania w rodzinnej kamienicy, współpracę ze znanymi producentami słodyczy, triumf na wystawie światowej w Nowym Jorku w 1939 roku oraz doświadczenia lat powojennych w zmienionym systemie politycznym i ekonomicznym.

Na wystawie będzie można zobaczyć 160 obiektów. Poprzez figurki zwierząt, projekty, rysunki, gry i zabawki, a także fotografie i wycinki prasowe opowiedziana jest historia nowatorskiego podejścia Edwarda Manitiusa – do projektowania i zabawek, ale też reklamy i modelu prowadzenia firmy. Tłem dla tej wyjątkowej historii jest Praga, gdzie w kamienicy na ul. Kępnej Manitius mieszkał i pracował.

Cechy charakterystyczne wyrobów od Manitiusa to wielofunkcyjność i łamanie schematów w myśleniu o przedmiocie użytkowym. Na wystawie będzie można zobaczyć także projekty studentek i studentów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zainspirowały ich pomysły Manitiusa – wychodząc od idei tradycyjnej drewnianej drążonej zabawki czy układanek konstrukcyjnych stworzyli obiekty, które bawią i uczą.

Na wystawie pokazana jest także postać praskiego artysty-rzemieślnika.

– W różnych okresach życia nazywano go przedsiębiorcą, przemysłowcem, mistrzem, profesorem – mówi kuratorka wystawy Jolanta Wiśniewska. – Poruszał się swobodnie w obszarach sztuki użytkowej, rzemiosła i przemysłu, branży reklamowej i ekonomii. Jego wytwórnia reprezentowała niełatwy do zaklasyfikowania model działania. Z pewnością nie była ani tradycyjnym zakładem rzemieślniczym, ani fabryką nastawioną na masową produkcję – dodaje.

Manitius był jednym z twórców i praktyków powstającego wówczas nowego zawodu – projektanta, nowej dziedziny – wzornictwa. Dbał o estetykę, oryginalność i funkcjonalność tych seryjnie wytwarzanych przedmiotów. Twórczo zaadaptował ludowe wzory i rozwiązania, łącząc je z modernistyczną stylistyką.

- Stawiamy jego dokonania na równi z ważnymi propozycjami projektowymi lat trzydziestych XX wieku. Zwierzęce figurki-schowki-bombonierki były odpowiedzią Manitiusa na nowe wyzwania epoki – zainteresowanie dzieckiem i jego potrzebami, dążenie do nowoczesności i poszukiwanie wielofunkcyjnych rozwiązań; rodzącą się reklamę i jej środki – mówi Lena Wicherkiewicz, kuratorka wystawy.

Edward Tadeusz Manitius (1902-1975) pochodził ze znanej i zasłużonej dla Warszawy rodziny ewangelickiej. Urodził się, wychował, niemal całe życie mieszkał i pracował w rodzinnej kamienicy na Pradze. Kochał także Tatry, aktywnie działał na rzecz promowania regionu i turystyki górskiej.

W 1926 roku, jeszcze jako student ekonomii na Wyższej Szkole Handlowej, założył własną firmę, która produkowała projektowane przez niego przedmioty z drewna. Największym uznaniem odbiorców cieszyły się kolorowe drążone figurki zwierząt, będące jednocześnie zabawkami, opakowaniami na słodycze i ozdobnymi drobiazgami. Sprzedawał je firmom produkującym słodycze w różnych miastach Polski i za granicą.

Projekty Manitiusa wyróżniały się na tle branży zabawkarskiej pomysłowością, formą i jakością wykonania. Dbał o estetykę, oryginalność i funkcjonalność tych seryjnie wytwarzanych przedmiotów. Twórczo zaadaptował ludowe wzory i rozwiązania, łącząc je z modernistyczną stylistyką. Figurki zwierząt zaprezentowano między innymi w pawilonie polskim na wystawie światowej w 1939 roku w Nowym Jorku.

Stworzona przez Manitiusa Wytwórnia przetrwała okupację dzięki produkcji drewnianych chodaków. Po zakończeniu wojny, w nowych realiach polityczno-gospodarczych, jej specjalnością stały się zabawki pedagogiczne. W 1950 roku została przejęta przez zarząd państwowy i odebrana właścicielowi. W ostatnim okresie życia Manitius projektował i wytwarzał autorskie zabawki oraz pomoce dydaktyczne dla szkół i przedszkoli wykonane z plastiku. Aktywnie działał w organizacjach cechowych i warszawskiej izbie rzemieślniczej.

Wybierz się

Wystawa Rzeczy do zabawy. Edward Manitius i jego wytwórnia będzie dostępna dla zwiedzających od 2 grudnia 2021 do 10 kwietnia 2022 w Muzeum Warszawskiej Pragi, oddziale Muzeum Warszawy, przy ul. Targowej 50/52.
Wystawa jest czynna we wtorek, środę, piątek i niedzielę w godzinach od 11.00 do 18.00, w czwartek i sobotę od 11.00 do 20.00. Bilety: 5 zł normalny, 3 zł ulgowy. W czwartki wstęp do muzeum bezpłatny.

Wystawie towarzyszy wydawnictwo pt. "Rzeczy do zabawy. Edward Manitius i jego wytwórnia". Wokół wystawy zaplanowano wiele wydarzeń towarzyszących: warsztaty, oprowadzania, wykłady, debaty i spotkania. Szczegółowy znajdziecie na stronie internetowej Muzeum Warszawy.

Portal Warszawa naszemiasto.pl jest patronem medialnym wystawy.