Skandalistka, która zginęła z miłości. Jej duch straszy Warszawę do dziś

Mały pokój w stylu wschodnim. Ściany obite kilimem. Na stole leżą butelki alkoholu. Na łóżku leży ona. On, na skraju łóżka, siedzi z rewolwerem w prawej ręce. Oboje zażyć mieli truciznę. Zmieszany z morfiną chloroform jednak nie zadziałał. - Jeśli mnie kochasz, zabij - mówi kobieta. Mężczyzna obejmuje kochankę. Wypity alkohol szumi mu w głowie. Jak potem przyzna - jest lekko zamroczony. Całuje ją po raz ostatni i strzela prosto w serce. Nazajutrz przyzna się do morderstwa ukochanej. Na razie jest trzecia nad ranem, a carski żołnierz z osłupieniem wpatruje się w ciało zabitej kochanki.

Mieli zginąć razem, ale on nie zdecydował się popełnić samobójstwa. Ona igrała ze śmiercią od dawna. Spała w trumnie, nosiła broń, igrała z zazdrosnymi kochankami. 1 lipca 1890 Kurjer Warszawski napisze:
"Artystka teatrów warszawskich Marja Wisnowska, zamieszkała przy ul. Złotej pod nr 3, znaleziona została martwą w lokalu domu pod nr. 14-ym przy ul. Nowogrodzkiej. Na miejsce wypadku zjechały władze sądowo-śledcze. Amantem zabójcą okazał się Aleksander Barteniew. Rosjanin, kornet (podchorąży) stacjonujący w Warszawie. W Wisnowskiej zakochał się na zabój. Chciała układać sobie życie, brać ślub. Ona chciała z życia jedynie korzystać. Była u szczytu sławy, miała licznych kochanków, a Bartniew był zaledwie jednym z wielu. Co naprawdę zdarzyło się tamtego feralnego wieczoru na Nowogrodzkiej nie dowiemy się, prawdopodobnie nigdy."

Wiemy, że Maria bała się swojego absztyfikanta, który już wcześniej groził, że targnie się na swoje i jej życie. Finalnie Rosjanin został skazany na osiem lat katorgi, uzyskawszy jednak uniewinnienie od samego cara i nigdy się nie żeniąc, dożył starości. Oboje kochanków przeżyła z pewnością legenda Wisnowskiej, zrodzona właśnie w wyniki jej tragicznej śmierci. Do dziś o aktorce teatru dramatycznego krążą najróżniejsze opowieści. Miała zginąć, bo nie chciała oddać się Moskalowi - twierdzą ci, którzy chcą wierzyć w jej nieskalaną i patriotyczną czystość. Podobno, duch aktorki straszy do dziś w mieszkaniu na Nowogrodzkiej. Pewnym jest, że śmierć kochała do samego końca.

Maria Wisnowska urodziła się w Warszawie, w 1859 roku, na dwa lata przed datą wyrytą na jej nagrobku. Zadebiutowała 13 listopada 1878 we Lwowie w sztuce "Zbudziło się w niej serce". Następnie grała w Warszawie, Krakowie i Łodzi. Inteligentna, świadoma swego uroku oraz kokieterii szybko robiła karierę na deskach Warszawy. Do historii przeszły jej rolę w “Świat nudów”, w “Śnie Nocy Letniej”, “Świętoszku”, “Dwóch Światach” czy “Naszych Sprzymierzeńcach”. Wkrótce stała się ulubioną aktorką Warszawy. Grywała błahe komedyjki, ale grywała je po polsku. Z czasem dorobiła się bardziej poważnych i cenionych ról, ale przyciągała przede wszystkim, osobowością. Przez lata udało jej się wykreować personę, która towarzyszyła jej na scenie i poza nią - zafascynowana śmiercią i umieraniem nosiła przy sobie rewolwer i jak twierdziła, truciznę. Gotycka femme fatale, lubowała się w symbolice śmierci. Spała w trumnie, odgrywała niezliczone zgony na deskach teatru, potrafiła nawet sfingować własny zgon, wysyłając list pożegnalny do prasy.

Obok kościoła, teatr był jedyną ostroją polskości, gdzie warszawiacy mogli usłyszeć rodzimą mowę. A był to okres, gdy do teatru chodziło się często przede wszystkim dla samych aktorów i to ich kreacje były szeroko opisywane w prasie. Adoratorzy nie poprzestawali na oklaskach. Przynosili kwiaty, odprowadzali aktorkę do domu. Ta zaś wdawała się w romanse, prowadziła otwarty dom, w którym przyjmowała gości w prowokacyjnym, jak na tamte czasy stroju, w różowym buduarze. Nie jeden chciał się dla niej rozwieść, nie jeden stracił też głowę. Była świadoma swojego seksapilu i lubiła go wykorzystywać.

Oklaskiwano ją wręcz manifestacyjnie - twierdzi Encyklopedia Teatru Polskiego. Była kimś w rodzaju celebryty, amantki, "pierwszą naiwną", "bzikowatą", ale też świadomą swojego erotyzmu. Do zdjęć pozowała z lekko rozchylonymi ustami, pochyloną głową i zalotnym spojrzeniem. A wszak mówimy o czasach, w których występ na scenie z gołymi nogami powodował szał wśród męskiej części publiczności i burze braw.

Przed śmiercią artystka zmagała się z załamaniem nerwowym, co również nie umknęło uwadze mediów. - Biedne to stworzenie, według mnie, przedstawiałoby bogaty materjał do studjum patopsychicznego, równie ciekawy dla lekarza psychopaty, jak dla filozofa-psychologa, a osądzić je sprawiedliwie może tylko Najsprawiedliwszy i Wszechrzeczny Świadomy... - pisał protekcjonalnie Kazimierz Zalewski w Kurjerze, tydzień po zabójstwie Wisnowskiej. Jej ocenie nie pomógł z pewnością romans z zaborcą. Aktorka nie tylko przyjmowała u siebie rosyjskich ułanów, ale też, jeśli wierzyć relacji jej mordercy, dała się zaborcy dobrowolnie zabić.
Można więc powiedzieć, że Wisnowska umarła tak, jak żyła. W sposób egzaltowany, pełen dramatyzmu. Strzał w serce zakończył jej ostatni występ. Czy tamtej feralnej nocy chciała umrzeć? Zapewne, mimo rozstroju psychicznego, trapiących ją demonów i problemów osobistych, wcale nie chciała odchodzić. Być może, zorientowała się, że stworzona przez nią persona popchnęła ją za daleko? Było już jednak za późno.