Stare Miasto, okolice ronda Dmowskiego i PKiN czy może... Praga? Problem ścisłego centrum w Warszawie

Centrum Warszawy, czyli co?

Centra miast to gwarne i tętniące życiem części, w których jest dużo sklepów, biurowców, atrakcji kulturalnych i turystycznych. To tam najczęściej znajduje się odpowiednio funkcjonalnie zabudowana przestrzeń, najważniejsze urzędy i węzły komunikacyjne. Nierzadko centrum identyfikuje się z najstarszą częścią miasta. Centralną częścią Warszawy jest - jak sama nazwa wskazuje - dzielnica Śródmieście. Jednak przecież nie cała dzielnica jest ścisłym centrum stolicy. Jakie są więc jej granice?

W odpowiedzi na to pytanie mogą pomóc oznaczenia w mieście. Nazwę Centrum nadano przystankom autobusowym i tramwajowym przy skrzyżowaniu Marszałkowskiej z Alejami Jerozolimskimi (rondo Dmowskiego) oraz znajdującej się w pobliżu stacji I linii metra. Do tego miejsca kierują także drogowskazy z napisem Centrum, a blisko znajduje się Dworzec Centralny, łączący Warszawę z miastami w całej Polsce, a nawet Europie.

Zobaczcie też: Jak nazywają się dzielnice Warszawy? Dlaczego Bródno to nie Targówek, a Saska Kępa to nie Praga

Biorąc jednak pod uwagę, że centrum to obszar szczególnie ważny dla mieszkańców, który określa charakter miasta od stuleci, trudno zignorować głosy, przekonujące, że serce Warszawy to Stare Miasto, najstarsza część stolicy. Nawet rynek biurowy podzielił Warszawę na części, z której jedna to Centrum. Jej granice to: Aleja Solidarności (granica północna), Hoża (granica południowa), Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście (granica wschodnia), Aleja Jana Pawła II (granica zachodnia). Z kolei nasi Czytelnicy wyznaczają takie granice:

• Grzybowska, Królewska-Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat-Al.Jerozolimskie-Jana Pawła II.
• Od Nowego Światu do Towarowej jest takie najściślejsze miasto. Na wysokość to od placu Bankowego do MDMu.
• Od Wisły do Okopowej i od Al. Solidarności do Rakowieckiej.
• Dzielnica Śródmieście plus kawałek Woli do Towarowej.
• Od Nowego Światu do Chałubińskiego/Jana Pawła/rondo ONZ i od Ratusza (pl. Bankowy) do pl. Konstytucji.

Jaka jest więc prawidłowa odpowiedź na pytanie gdzie się zaczyna, a gdzie się kończy centrum Warszawy? Tak naprawdę... nie ma. Nie wyznaczono oficjalnych granic. Jak podkreśla varsavianista dr Marek Ostrowski, centrum miasta jest formą dynamiczną i ciągle się przemieszcza, to nie jest układ stabilny. Nawet jego definicja zależy od potrzeb - emocjonalnych, intelektualnych, racjonalnych, ekonomicznych, gospodarczych czy społecznych.

Gmina Warszawa-Centrum

Zanim Warszawa zyskała swój obecny kształt, przeszła wiele zmian terytorialno-administracyjnych. Warto o tym wspomnieć, ponieważ jeszcze do 2002 roku stolica była obligatoryjnym związkiem komunalnym, w skład którego wchodziło jedenaście gmin: Warszawa Centrum, Warszawa Bemowo, Warszawa Białołęka, Warszawa Bielany, Warszawa Rembertów, Warszawa Targówek, Warszawa Ursus, Warszawa Ursynów, Warszawa Wawer, Warszawa Wilanów, Warszawa Włochy.

Spośród wymienionych gmin warszawskich jedynie gmina Centrum była podzielona na 7 jednostek pomocniczych-dzielnic: Mokotów, Ochota, Wola, Śródmieście, Praga Południe, Praga Północ, Żoliborz. Jak tłumaczy Paulina Rychlewska w artykule Podstawy prawne i zmiany ustrojowe dotyczące funkcjonowania stolicy podział ten nastąpił ze względu na duże rozmiary (122 km2) i olbrzymi potencjał ludnościowy (900 tys. osób, ok. 55 proc. ludności ówczesnego m.st. Warszawy). Wydawać by się więc mogło, że w tamtym czasie łatwo wskazać centrum Warszawy, ponieważ sama nazwa na to wskazywała. Jednak pozostałe gminy warszawskie były względnie małe. Tylko cztery z nich przekraczały próg 100 tys. mieszkańców, dlatego mimo pozorów, kwestia ustalenia ścisłego centrum stolicy nadal pozostawała otwarta.

Gdzie jest środek Warszawy?

Przy okazji rozważań o granicach centrum Warszawy warto wspomnieć, gdzie jest środek stolicy. Pod koniec XIX wieku przy pomocy wielu różnych pomiarów geodezyjnych ustalono, że centralnym punktem Warszawy jest kościół na placu Małachowskiego. W 2004 roku warszawscy geodeci przeprowadzili nowe wyliczenia i ustalili, że nowym miejscem najbliższym rzeczywistego środka stolicy jest budynek numer 35 przy ulicy Paryskiej, znajdujący się po prawej stronie Wisły. Wynikało to w dużej mierze w przyłączenia do Warszawy Wesołej, co - podobnie jak kiedyś w przypadku Alej Jerozolimskich - znacznie rozciągnęło miasto, tym razem na południowy wschód.

Jednak z najnowszych - z 2019 roku - pomiarów aktywistów i twórców akcji "Honorowy Południk Krakowski" wynika, że środek Warszawy znajduje się w pobliżu plaży na Saskiej Kępie, naprzeciwko Płyty Desantu. Dokładnie współrzędne "pępka" stolicy to 52°13'45,43"N oraz 21°02'52,14"E.