Trolejbusy w Warszawie. Historia nieistniejącego środka komunikacji miejskiej. Dlaczego zniknęły ze stołecznych ulic?

Trolejbusy funkcjonują dziś już tylko w trzech polskich miastach (Lublinie, Tychach i Gdyni). Łącznie funkcjonowały w dziewięciu, a dodatkowo trzy dziś polskie miasta posiadały trolejbusy jeszcze, gdy były pod zarządzeniem niemieckim. Jednym z miast, które miało siatkę połączeń trolejbusowych była Warszawa. Zaczęło się zaraz po wyzwoleniu stolicy. Jeszcze nie skończyła się wojna, a w marcu 1945 roku Warszawa otrzymała 30 pojazdów od Związku Radzieckiego.

Przed wojną jedynym miastem w Polsce, gdzie funkcjonowały trolejbusy, był Poznań. Olsztyn uruchomił 2 linie... 1 września 1939 roku, a Wrocław miał je, gdy był miastem niemieckim. Sowieci jednak znali ten środek transportu bardzo dobrze i postanowili go u nas zaadoptować. Warszawie marzyło się oczywiście metro, ale w zniszczonej stolicy od czegoś trzeba było zacząć. Z 30 trolejbusów, które dostała Warszawa udało się uruchomić 15. Wszystkie były bowiem stare i wymagały remontu.

Na ulice wyjechały po paru miesiącach. W styczniu 1946 roku uruchomiono w Warszawie dwie linie, a w marcu trzecią:

• Linia A: TRĘBACKA – pl. Piłsudskiego – pl. Małachowskiego – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Bracka – pl. Trzech Krzyży – Al. Ujazdowskie – al. Szucha – PL. UNII LUBELSKIEJ (powrót: PL. UNII LUBELSKIEJ – Bagatela – Al. Ujazdowskie),
• Linia B: TRĘBACKA – pl. Piłsudskiego – pl. Małachowskiego – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Bracka – pl. Trzech Krzyży – Al. Ujazdowskie – Piękna – Myśliwiecka – ŁAZIENKOWSKA
• Linia C (od marca 1946): DW. GDAŃSKI – Sierakowska – Muranowska – Nalewki – Bielańska – Wierzbowa – pl. Piłsudskiego – pl. Małachowskiego – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Bracka – pl. Trzech Krzyży – Al. Ujazdowskie – al. Szucha – PL. UNII LUBELSKIEJ (powrót: PL. UNII LUBELSKIEJ – Bagatela – Al. Ujazdowskie)

W listopadzie 1947 zakupiono 10, a w pierwszym półroczu kolejnych 5 nowoczesnych francuskich trolejbusów marki Vetra, później sprowadzono także wyprodukowane w Czechosłowacji pojazdy marki Škoda i z NRD marki LOWA. Trolejbusy obok autobusów i tramwajów zaczęły stanowić podstawę komunikacji miejskiej w powojennej stolicy Polski.

Władze miasta chyba nie były przekonane jednak do trolejbusów, bo choć na początku lat sześćdziesiątych po ulicach jeździło 127 wozów na 10 liniach to już w 1963 podjęto kroki ku likwidacji sieci trolejbusowej. Dziesięć lat później nastąpiła całkowita likwidacja linii trolejbusowych w stolicy. Dokładnie w tym samym roku przestał kursować tramwaj do Wilanowa, o czym więcej poniżej. Z dzisiejszej perspektywy te decyzje wydają nam się kuriozalne. I słusznie.

Transport zbiorowy już wówczas w Warszawie nie domagał. Rozwijano głównie sieć autobusów, tramwaje nie miały tak mocnej pozycji jak dzisiaj. Nadal brakowało, ciągle planowanego, metra. Budowano natomiast duże ciągi komunikacyjne jak Wisłostrada, Trasa Łazienkowska etc. Wielu mieszkańców jednak nie miało jeszcze wówczas własnych samochodów. Komunikacja miejska często była przepełniona. Innymi słowy trudno zrozumieć tamte decyzje.

Wśród problemów z trolejbusami przytaczano np. przecinanie się trakcji z tramwajami, które niejednokrotnie też likwidowano. Gdyby to dobrze zaplanować, chyba udałoby się oba rodzaje transportu połączyć. Jak pokazała historia decyzja nie była słuszna. Trolejbusy bowiem wróciły do Warszawy... zaledwie trzy lata później! 9 września 1976 rząd postanowił utworzyć linię trolejbusową łączącą Warszawę z Piasecznem, z myślą o mieszkańcach Piaseczna i pracownikach fabryki kineskopów Unitra Polkolor.

Jej plusem miał być fakt, że w tym rejonie nie przecinała linii tramwajowych i problemy z centrum miasta tu nie występują. Dziś to jedna z najlepiej pamiętanych linii trolejbusowych. - Likwidacja tej linii to był z pewnością błąd i chociaż bardzo bym chciał to nie widzę szans na powrót - mówi w rozmowie z nami Maciej Dutkiewicz, rzecznik prasowy Tramwajów Warszawskich. - Natomiast taką rolę komunikacyjną i poprawy połączenia Piaseczna z dzisiejszym Metrem Wilanowska spełnia utworzony na Puławskiej buspas - dodaje.

Wówczas nie było jeszcze metra, istniała za to powszechnie znana pętla Dworzec Południowy. Połączenie do Piaseczna wystartowało w 1983 roku. Trolejbusy kursowały tamtędy 12 lat. Zniknęły w 1995 roku - właśnie w roku otwarcia metra. Pomimo licznych protestów. Zastąpiono je linią autobusową 709, która istnieje zresztą do dzisiaj.

Charakterystyczne słupy trakcji trolejbusowej można było jeszcze kilka-kilkanaście lat temu spotkać w centrum Piaseczna, na Puławskiej czy na Krasickiego przy Parku Dreszera. Linie 55, 56 i 56 bis dojeżdżały do Kazimierzowskiej. Dziś przed Parkiem Dreszera jest wąska ulica, wtedy były dodatkowo zatoki, gdzie zatrzymywać się mogły te pojazdy. Linie łączyły Górny Mokotów ze Śródmieściem i Dolnym Mokotowem.

55 jeździło bowiem na Łazienkowską przez Piękną i Koszykową, a 56 i 56 bis w różnych okresach na Miodową / Jana Pawła II (wówczas Marchlewskiego) / Franciszkańską czy do Placu Małachowskiego. Po ścisłym centrum Warszawy trolejbusy poruszały się głównie w latach 40. i 50. XX wieku. Po likwidacji w 1973 do centrum już nie wróciły. Natomiast linia 51 (będąca następcą linii C) zanim jeździła z Piaseczna do Wilanowskiej to do likwidacji trolejbusów w 1973 łączyła Dworzec Gdański z Placem Unii Lubelskiej. Dziś już możemy tylko wspominać, dlatego poniżej schemat z 1964 roku, gdy sieć była najbardziej rozbudowana - wraz z trasami istniejących wówczas linii.

• Linia 51: DW. GDAŃSKI – Bonifraterska – Miodowa – Krakowskie Przedmieście – Traugutta – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Krucza (powrót: Krucza – Szpitalna – pl. Powstańców Warszawy – Mazowiecka – Traugutta) – Piękna – Al. Ujazdowskie – al. Szucha – PL. UNII LUBELSKIEJ (powrót: PL. UNII LUBELSKIEJ – Bagatela – Al. Ujazdowskie),
• Linia 52: PL. ZAWISZY – Koszykowa – Piękna – Myśliwiecka – Łazienkowska – Czerniakowska – CHEŁMSKA,
• Linia 53: DW. GDAŃSKI – Bonifraterska – Miodowa – Krakowskie Przedmieście – Traugutta – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Krucza (powrót: Krucza – Szpitalna – pl. Powstańców Warszawy – Mazowiecka – Traugutta) – Piękna – Myśliwiecka – Łazienkowska – Czerniakowska – CHEŁMSKA,
• Linia 54: MIODOWA – Krakowskie Przedmieście – Traugutta – Kredytowa – Jasna – Zgoda – Krucza (powrót: Krucza – Szpitalna – pl. Powstańców Warszawy – Mazowiecka – Traugutta) – Piękna – Al. Ujazdowskie – al. Szucha – PL. UNII LUBELSKIEJ (powrót: PL. UNII LUBELSKIEJ – Bagatela – Al. Ujazdowskie),
• Linia 55: ŁAZIENKOWSKA – Łazienkowska – Myśliwiecka – Piękna – Koszykowa – al. Niepodległości – Odyńca – KAZIMIERZOWSKA (powrót: KAZIMIERZOWSKA – Ursynowska – al. Niepodległości),
• Linia 56: FRANCISZKAŃSKA – Bonifraterska – Miodowa (powrót: Miodowa – Świętojerska – Nowiniarska – FRANCISZKAŃSKA.) – Krakowskie Przedmieście – Traugutta – Kredytowa – Świętokrzyska (powrót: Świętokrzyska – Mazowiecka – Traugutta) – al. Jana Pawła II – Chałubińskiego – al. Niepodległości – Odyńca – KAZIMIERZOWSKA (powrót: KAZIMIERZOWSKA – Ursynowska – al. Niepodległości),
• Linia 56 bis: PL. MAŁACHOWSKIEGO – Kredytowa – Świętokrzyska (powrót: Świętokrzyska – Mazowiecka – PL. MAŁACHOWSKIEGO.) – al. Jana Pawła II – Chałubińskiego – al. Niepodległości – Odyńca – KAZIMIERZOWSKA (powrót: KAZIMIERZOWSKA – Ursynowska – al. Niepodległości)