Warszawa boleśnie odczuje zmiany klimatu. Naukowcy z PAN ostrzegają: śmiertelność w stolicy może wzrosnąć o ponad 225 procent

Polska Akademia Nauk opublikowała na swojej stronie internetowej najnowszy komunikat Interdyscyplinarnego Zespołu Doradczego ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezesie PAN na temat polskich miast zagrożonych tragicznymi skutkami zmian klimatu. Z raportu wynika, że fale upałów, które coraz częściej pojawiają się w naszym kraju, mogą stanowić ogromne zagrożenie m.in. dla mieszkańców Warszawy.

Źle zaprojektowane miasta przyczyniają się do zmian klimatu, a jednocześnie są szczególnie wrażliwe na skutki kryzysu klimatycznego - tłumaczą członkowie zespołu doradczego ds. kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN w nowym komunikacie.

Eksperci z Polskiej Akademii Nauk zwracają uwagę na prognozy ONZ, według których w 2050 roku 68 procent ludności świata będzie mieszkać w miastach. Przypominają, że już dziś w Europie mieszkańcy miast stanowią ponad 74 procent populacji. Dla porównania, w Polsce jest to obecnie ponad 60 proc.

Miasta znacząco przyczyniają się do nasilania antropogenicznej zmiany klimatu. Z jednej strony, globalnie odpowiadają za 60-70 proc. zużycia energii i 75 proc. emisji związków węgla. Z drugiej strony, są obszarami wyjątkowo wrażliwymi na skutki tej zmiany, ze względu na wysoki poziom zainwestowania, zagęszczenie ludności i infrastruktury. Intensyfikacja ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak: fale upałów, ulewne deszcze, gwałtowne burze czy huraganowe wiatry, może powodować znaczne straty materialne oraz bezpośrednie i pośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz stabilności społeczno-gospodarczej. Ekstremalne zjawiska pogodowe mogą być dodatkowo wzmacniane przez lokalne cechy klimatu miejskiego - informują naukowcy w komunikacie na temat zagrożeń miast wobec kryzysu klimatycznego.

Naukowcy zaznaczają, że problem kryzysu klimatycznego dotyczy także polskich miast.

Szacuje się, że wzrost częstości występowania fal upałów w Warszawie spowoduje znaczący wzrost śmiertelności, zwłaszcza w drugiej połowie obecnego stulecia. Biorąc pod uwagę średnie ryzyko zgonu, wzrost śmiertelności w latach 2011–2040 wyniesie około 36% ogólnej liczby zgonów dziennych (w trakcie fali upału), a po 2040 r., ze względu na 6-krotne zwiększenie liczby 5-dniowych fal upałów, śmiertelność wzrośnie nawet ponad 225 procent w odniesieniu do sytuacji obecnej. Na trendy te należy patrzeć w kontekście starzejących się społeczności, a tym samym wzrostu wrażliwości mieszkańców miast na negatywne skutki zmiany klimatu. Dodatkowo, zwiększenie dyskomfortu termicznego prawdopodobnie spowoduje wzrost liczby urządzeń klimatyzacyjnych w gospodarstwach domowych i budynkach publicznych, a tym samym zwiększenie zużycia energii i dodatkową emisję ciepła antropogenicznego - prognozują uczeni z PAN.

Uczeni przypominają, że Polska jest krajem o dużym zróżnicowaniu regionalnym, a rodzaje i skala zagrożeń związanych z antropogeniczną zmianą klimatu różnią się w zależności od położenia geograficznego miast, regionalnych warunków klimatycznych, a także wielkości i struktury przestrzennej miast.

Naukowcy dodają, że typowe dla obszarów zurbanizowanych zjawiska, jak np. miejska wyspa ciepła czy intensyfikacja opadów nawalnych, są najwyraźniejsze w dużych aglomeracjach, lecz pojawiają się także w miastach średnich i małych, których w naszym kraju jest najwięcej.

Wśród szczególnych zagrożeń dla miast, ze względu na ich specyficzną strukturę przestrzenną, zespół ekspertów z PAN wymienia wzrost nasilenia i częstotliwości występowania ekstremalnych zdarzeń, np. bardzo silnych opadów - na zmianę z okresami bezopadowymi. Zwiększają one ryzyko błyskawicznych powodzi miejskich.

Powszechne w polskich miastach, konwencjonalne podejście do zarządzania wodami opadowymi poprzez systemy kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej nie rozwiązuje tego problemu, a często go pogłębia. Już gwałtowne opady powyżej 30 mm powodują przeciążenia zbiorczych systemów kanalizacyjnych, które nie były projektowane z uwzględnieniem tak dużej wielkości i intensywności opadów. Tymczasem coraz częściej obserwujemy opady dobowe przekraczające średni opad miesięczny, czyli 50 mm i więcej. Ta tendencja będzie się nasilać - prognozują naukowcy.

Uczeni podkreślili w komunikacie, że ochrona klimatu i adaptacja do zmian zależy od polityki miejskiej i działań samorządów lokalnych. Zespół naukowców zarekomendował również podjęcie:

Działań adaptacyjnych miast - powinny być uwzględniane w planowaniu przestrzennym tak, aby kształtować błękitno-zieloną infrastrukturę. Ważne jest też stosowanie standardów zabudowy i infrastruktury odpornej na zagrożenia oraz opracowanie planów zarządzania kryzysowego (w tym planów zarządzania spływami burzowymi).

Działań migracyjnych miast - powinny obejmować kompleksowe zarządzanie energią (np. oszczędzanie energii) oraz zarządzanie mobilnością (np. tworzenie stref bez samochodów, promowanie transportu pieszego i rowerowego).

Pełna treść komunikatu naukowców znajduje się na tej stronie.

W skład interdyscyplinarnego zespołu doradczego do spraw kryzysu klimatycznego przy prezesie PAN wchodzą:

• Prof. dr hab. Szymon Malinowski z Instytutu Geofizyki UW
• Prof. dr hab. Jacek Piskozub z Instytutu Oceanologii PAN
• Dr hab. Iwona Wagner z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii PAN i z UŁ
• Eksperci z innych uczelni i instytucji, reprezentujący m.in. nauki medyczne i weterynaryjne, przyrodnicze, rolnicze i leśne, prawne, społeczne, nauki o Ziemi, nauki techniczne oraz architekturę i urbanistykę.