Warszawa. Odnaleziono pamiątki po Polakach więzionych w areszcie śledczym NKWD. Wkrótce wzbogacą wyjątkową wystawę

Władze Warszawy poinformowały w czwartek 21 kwietnia o podarowaniu Instytutowi Pamięci Narodowej inskrypcji znalezionych na ścianach piwnicy dawnego aresztu śledczego NKWD, mieszczącego się w latach 1944-1945 przy ul. 11 Listopada 66, na stołecznej Pradze. Zapiski, które wykonali osadzeni tam Polacy, trafią do siedziby IPN przy ulicy Strzeleckiej, gdzie wzbogacą wystawę "Czerwona mapa Pragi”.

Wyjęte z muru piwnicy cegły i elementy drewniane z napisami zostały ofiarowane przez m.st. Warszawę Instytutowi Pamięci Narodowej. Podpisanie umowy przekazania reliktów odbyło się na początku kwietnia, wtedy też po raz pierwszy artefakty zostały zaprezentowane publicznie. Z chwilą podpisania umowy Instytut Pamięci Narodowej stał się pełnoprawnym nabywcą zabytków, zobowiązał się do zapewnienia im właściwych warunków przechowywania, eksponowania oraz prowadzenia działań edukacyjnych - poinformował stołeczny Ratusz.

Budynek znajdujący się przy ulicy 11 listopada 66 jest wyłączony z użytku, a jego stan techniczny nie rokował szans na zachowanie zabytków w ich historycznym kontekście. Z postulatem ratowania i zapewnienia przez miasto ich trwałej ochrony zwróciło się do BSKZ Stowarzyszenie Kolekcjonerzy Czasu.

Całe przedsięwzięcie wiązało się więc z koniecznością sporządzenia wspomnianej dokumentacji konserwatorskiej i uzyskaniem pozwolenia MWKZ. Niezbędne było również zawarcie porozumienia z następcami prawnymi byłych właścicieli nieruchomości, umożliwiającego wyjęcie inskrypcji ze ścian budynku - informowały władze stolicy kilkanaście dni temu.

Dokumentacja techniczno-konserwatorska oraz prace zabezpieczające zostały sfinansowane ze środków Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Urzędnicy podkreślają, że skomplikowany proces pozyskania i odłączenia inskrypcji od ścian budynku był możliwy dzięki współpracy i zaangażowaniu BSKZ oraz Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami Praga-Północ.

Na czas przenosin z ul. 11 Listopada na ul. Strzelecką do siedziby IPN zabytki zostały odpowiednio zabezpieczone, po czym pod okiem konserwatora zostały złożone w lapidarium IPN. W niedalekiej przyszłości, po wykonaniu dodatkowych zabiegów konserwatorskich i ustaleniu formy docelowej prezentacji, inskrypcje dopełnią stałą ekspozycję w Izbie Pamięci IPN.

Od jesieni 1944 roku w rejonie ulic 11 Listopada, Szwedzkiej, Strzeleckiej i Środkowej sowieccy funkcjonariusze przejmowali ocalałe kamienice na swoje kwatery. Górne kondygnacje adaptowali na pomieszczenia operacyjno-biurowe, piwnice zaś przekształcali na cele.

Budynek przy ulicy 11 listopada 66 był wykorzystywany jako areszt tymczasowy przez komisarzy z głównej placówki NKWD, przy ulicy Strzeleckiej 8 (dziś działa tam Izba Pamięci Instytutu Pamięci Narodowej). W sąsiednim budynku Rogatki Bródnowskiej przy ul. 11 Listopada 68, funkcjonował do 1945 roku Sowiecki Trybunał Wojenny.

W budynku pod nr 66 więźniów uznanych za politycznych wrogów, m.in. żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, brutalnie przesłuchano i torturowano. Na ścianach cel aresztowani pozostawili inicjały, pseudonimy i daty. W połowie 2021 roku na zlecenie Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków martyrologiczne inskrypcje zostały zinwentaryzowane. W kolejnych miesiącach wykonano także program prac konserwatorskich.