Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena zabrzmi już po raz 19

Festiwal beethovenowski to znakomici dyrygenci, wybitni soliści, wspaniałe orkiestry z Europy i świata, a w programie nie tylko dobrze znana klasyka, ale również muzyczne odkrycia i premiery.

W niedzielę festiwal zainaugurują amerykański mistrz dyrygentury Leonard Slatkin, znakomici soliści Sayaka Shoji, Danjulo Ishizaka i Camilla Tilling oraz Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach.

Każdej edycji festiwalu przyświeca temat przewodni i wokół niego skupiają się wszystkie elementy wydarzenia.„Beethoven - następcy i kontynuatorzy: Brahms, Mahler” - tak brzmi motto tegorocznej edycji festiwalu. Program koncertu inauguracyjnego nie może więc być inny - zabrzmią dzieła właśnie tych trzech kompozytorów: uwertura „Coriolan” Ludwiga van Beethovena, Koncert podwójny a-moll Johannesa Brahmsa oraz IV Symfonia Gustava Mahlera.

- Uwertura do tragedii H.J. Collina w godnej siebie interpretacji wywiera wrażenie głębokie, nawet poruszające. Rzecz nie jest jednak ani jednoznaczna ani oczywista. Coriolan należy do Beethovena utworów kontrowersyjnych. Miewał i miewa entuzjastycznych zwolenników, lecz w historii jego oddziaływania nie brak też było krytyków i to znaczących - przypomina wybitny historyk i teoretyk muzyki prof. Mieczysław Tomaszewski.

Rzymskiego bohatera, obrońcę miasta przed barbarzyńcami spotyka krańcowa niewdzięczność: w wyniku intryg zostaje skazany na banicję. By pomścić krzywdę sprzęga się z wrogami ojczyzny i tylko łzy żony i matki odwodzą go od zemsty. Ginie. U Szekspira – z rąk zdradzonych barbarzyńców, u Collina, który ponownie wątek tragicznego bohatera wziął na warsztat – z ręki własnej, w wyniku wyrzutów sumienia. Heinrich Joseph von Collin, rówieśnik i dobry znajomy Beethovena pisze tragedię o Coriolanie w roku 1802 i tegoż roku wystawia w Teatrze Dworskim. Dla wprowadzenia w nastrój wykorzystuje fragmenty Mozartowskiego Idomenea, grane między scenami dramatu. Coriolan Collina podbija Wiedeń; również Beethovena, w którego psychice odezwał się rezonans dla antycznego bohatera. W roku 1807 komponuje dla Coriolana uwerturę, jako własną interpretację tragedii. Collin zaś w kwietniu tego samego roku włącza ją w przedstawienie.

O Koncercie podwójnym mawia się czasem, że nawiązuje do barokowego gatunku concerto grosso, co rzekomo ma być wyrazem konserwatywnej postawy Brahmsa. - Jeśli jednak kompozytor miał przed oczyma jakiś wzór, to mógł być nim jedynie Koncert potrójny Beethovena, w którym każdy z solistów ma sposobność poczuć się przez chwilę koryfeuszem, by za moment oddać się muzykowaniu w duecie, bądź triu. Lecz w Koncercie Brahmsa daje o sobie znać również czynnik wirtuozowski, i to w znacznie większym stopniu niż w jakimkolwiek innym utworze kompozytora – podkreśla w katalogu programowym Maciej Negrey.

Na marginesie warto dodać, że koncert ten jest ostatnią symfoniczną kompozycją Brahmsa. Powstał jako podarunek dla wielkiego skrzypka Josepha Joachima, najbliższego przyjaciela Brahmsa, z którym ten parę lat wcześniej głęboko się poróżnił. Obaj musieli boleśnie odczuwać pustkę po zerwanej przyjaźni, bo Joachim z radością przyjął dedykację o treści: „Temu, dla którego zostało to napisane” i wraz z wiolonczelistą Robertem Hausmanem oraz Brahmsem w roli dyrygenta dokonał prawykonania.

O zamykającej ten wieczór IV Symfonii Mahlera historycy mówią, że „symbolizuje świat wiary czystej, naiwnej i nieskażonej”, ale że jest też „najbardziej osobistym wyznaniem wiary Mahlera”. Wyznanie to zapewne zapadnie festiwalowej publiczności w pamięć, wszak Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach i maestro Leonard Slatkin to prawdziwi mistrzowie romantycznej symfoniki.

Koncert inauguracyjny 19. Wielkanocnego Festiwalu Ludwiga van Beethovena odbędzie się 22 marca w Filharmonii Narodowej w Warszawie.

Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena, który po raz pierwszy zagościł w kalendarzu melomanów w 1997 roku - upamiętniającym 170. rocznicę śmierci twórcy Fidelia i IX Symfonii - stał się stałym i ważnym elementem życia kulturalnego Europy. Jego rangę doceniło Europejskie Stowarzyszenie Festiwali z siedzibą w Gent (Belgia), przyjmując do grona swych członków w październiku 2001 roku.

Program każdej edycji festiwalu, odbywającego się od 2004 roku w Warszawie (przez pierwsze 7 lat - w Krakowie) jest inny, w sposób ciekawy i różnorodny pokazując zdobycze muzyki europejskiej. Każda edycja ujmuje dzieła Beethovena z różnych muzycznych perspektyw i pozwala dostrzec, skąd czerpał inspiracje Beethoven, jaki wpływ wywarła jego muzyka na twórców innych epok i jakie miejsce zajmuje Beethoven w świecie sztuki współczesnej oraz we współczesnym świecie.

Festiwalowi od pierwszej edycji towarzyszy wystawa autografów oraz druków muzycznych wielkich kompozytorów, m.in.: Bacha, Beethovena, Brahmsa, Chopina, Haydna, Mozarta, Schumanna i Szymanowskiego. Te bezcenne autografy pochodzą z kolekcji Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i z Biblioteki Pruskiej w Berlinie, której zbiory przechowywane są w Bibliotece Jagiellońskiej.

Co roku w ramach festiwalu odbywa się też Międzynarodowe Sympozjum Muzykologiczne, stanowiące muzyczno-naukowo-humanistyczną refleksję o muzyce Beethovena i jej wpływie na twórczość innych kompozytorów. Owocem sympozjum są książki, dokumentujące referaty sesji (pierwsza książka zawiera referaty z lat 1997, 1998, 1999, druga – z lat 2000, 2001, 2002), opublikowane w dwóch wersjach językowych: polskiej i obcojęzycznej.

Zobacz także: Nowe kino w Warszawie. Pierwsze projekcje już w kwietniu

Znakiem rozpoznawczym festiwalu są także pięknie wydane książki programowe w języku polskim i angielskim, zawierające informacje repertuarowe, biogramy artystów, eseje o prezentowanych utworach i wykaz autografów, prezentowanych na wystawie.

Festiwalowe koncerty odbywać się również będą w innych miastach Polski, m.in. w Gdańsku, Katowicach, Opolu, Radomiu, Rzeszowie, Wrocławiu i Szczecinie.