Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Wisła. Historia, plany gospodarcze i nieujarzmiona przyroda

Przemysław Miller
Warszawski odcinek Wisły
Warszawski odcinek Wisły Przemysław Miller
Wisła od zarania dziejów wpływała znacząco nie tylko na rozwój gospodarczy, ale i kulturalny całego kraju. Rok 2017 ogłoszono Rokiem Rzeki Wisły. Wstępem do tego wielkiego wydarzenia stało się seminarium pod nazwą Wiślany Okrągły Stół.

W granicach administracyjnych Warszawy znajduje się 28-kilometrowy odcinek typowego, środkowego biegu dużej, dzikiej nizinnej rzeki, który wywarł ogromny wpływ na rozwój cywilizacyjny stolicy. Rejon mostu Śląsko-Dąbrowskiego jest charakterystycznym 350-metrowym niespotykanym nigdzie indziej na tym odcinku jej środkowego biegu. Tutaj powstał utworzony przez rzekę „przyczółek praski”, dodatkowo zwężony w II poł. XIX w. nasypem Mostu Kierbedzia oraz wałami przeciwpowodziowymi. W niedługim okresie czasu budowle wodne doprowadziły do powstania „gorsetu warszawskiego” Wisły, który wraz z dynamiką płynącej rzeki doprowadził do nasilenia erozji dennej i obniżenia dna rzeki.

Powodzie

Z racji tego, że „królowa polskich rzek” ma charakter śnieżno-deszczowy, jeżeli chodzi o jej sposób zasilania w wodę, towarzyszą jej często duże wezbrania powodziowe. Największe, katastrofalne wezbrania w XIX i XX w. występowały średnio co trzy lata. Największy poziom wód powodziowych w dziejach Warszawy zanotowano po raz pierwszy 29 sierpnia 1813 r. Poziom Wisły osiągnął wtedy 804 cm, a woda zalała Pragę aż do Białołęki, a na lewym brzegu doszła do ul. Furmańskiej i Dolnych Łazienek. Wtedy też zniknęła bezpowrotnie „Kępa Polkowska”, położona na środku rzeki, na wprost Starego Miasta.

Druga niszczycielska powódź przyszła w lipcu 1844 r., poziom wody osiągnął niebotyczny poziom 855 cm. Natomiast najniższe wartości (ujemne) zanotowano w grudniu 1959 r. i czerwcu/lipcu 1992 r. Współczesny przebieg rzeki w Warszawie został uformowany w 1880 r. wg projektu J. Kościenieckiego.

Aktualnie uregulowane koryto zostało w latach 70. XX w. na potrzeby żeglugi rzecznej. Statki parowe kursowały do Włocławka i Płocka, od wiosny do jesieni. Załamanie najtańszego transportu wodnego w stolicy nastąpiło w latach 1975-1977, kiedy spadła liczba przewożonych ładunków i pasażerów z 35,4 do 23,1 tys. Nie powiódł się również ambitny „gierkowski” plan uregulowania Wisły w rejonie aglomeracji województwa stołecznego, który zakładał wszechstronne uporządkowanie stosunków wodnych, połączone z intensyfikacją wykorzystania rzeki do potrzeb transportowych wzorem: Niemiec, Francji, Holandii, Austrii, Węgier i Rumunii.

Z myślą o zagospodarowaniu Wisły pod koniec XIX w. przystąpiono do budowy w odnodze rzeki portu Czerniakowskiego. W porcie mieściła się także Warszawska Stocznia Rzeczna. Port Czerniakowski służył również jako tzw. port zimowy. Drugi duży port o charakterze handlowo-towarowym powstał w Warszawie dopiero po II wojnie światowej. Na jego lokalizację wybrano północną, przemysłową dzielnicę miasta - Pragę Północ. Na 520-kilometrze Wisły, nad wybudowanym i oddanym w 1963 r. Kanałem Żerańskim, który wchodził w skład koncepcji Warszawskiego Węzła Wodnego. Port miał powierzchnię 30 ha i na jego terenie był utrzymywany stały poziom wody od 2,6 do 3 m we wszystkich basenach dzięki specjalnej śluzie komorowej, która znajdowała się przy wejściu do portu od strony Wisły oraz stopniowi wodnemu w Dębem. Port specjalizował się w przeładunku piasku, żwiru oraz innych kruszyw dostarczanych droga wodną do zlokalizowanych tutaj Zakładów Prefabrykacji „Faelbet”. Działalność portu trwała zaledwie 26 lat i zakończyła się pod koniec 1989 r.
Wisła to nie tylko droga wodna, ale również miejsce do rekreacji i uprawiania wielu dyscyplin sportów wodnych. To właśnie nad brzegiem rzeki gromadzili się entuzjaści aktywnej formy wypoczynku. Tę zorganizowano formalnie w II poł. XIX w. pod nazwą Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie - to najstarsze polskie stowarzyszenie sportowe, założone w 1878 r. Prawdziwą sławę i popularność przyniósł WTW rok 1932, kiedy załogi klubu zdobyły na X Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles srebrny i brązowy medal. WTW reaktywowane zostało w 1945 r., rozwiązane w 1951 r., aby ponownie powrócić do życia sportowego w 1956 r.

Niezwykły krajobraz

Dekada lat 90. XX w. była przysłowiowym gwoździem do trumny w realizacji planów z poprzedniej epoki. Nikt nie był zainteresowany poważnym rozwojem wiślanej infrastruktury, budową nowych ośrodków, przystani i klubów, ponieważ na wszystko notorycznie brakowało funduszy.

Wisła anno domini 2017, po wielu usilnych próbach jej ujarzmienia, powróciła do stanu pierwotnego. Ponownie stała się dużym ekosystemem, gdzie żyją 44 gatunki ryb, wydry, bobry, żółwie błotne, zaskrońce, ok. 300 gatunków ptaków, z czego 180 to gatunki lęgowe. Dolina warszawskiej Wisły jest siedliskiem aż 11 różnych kompleksów roślinnych, w tym posiadających najwyższą wartość przyrodniczą lasów łęgowych, które do dzisiaj są najmniej poznanym przez naukę typem środowisk roślinnych, występujących na świecie. Dzikie, zarośnięte wiślane łęgi są w najbogatszym w gatunki zwierząt (ok. 300 gatunków) i roślin środowiskiem leśnym w Europie, będącym równorzędnym odpowiednikiem lasów deszczowych strefy tropikalnej w Ameryce Południowej.
Rzeka na ww. odcinku jest przykładem unikatowego krajobrazu dużej, swobodnie meandrującej, nieujarzmionej przez człowieka, dzikiej rzeki w sercu Europy.


emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na warszawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto