Wyzwolenie Warszawy albo zmiana okupanta, czyli 17 stycznia 1945. Tych rzeczy nie odbudowano po II wojnie światowej

Ocena działalności Biura Odbudowy Stolicy to z pewnością temat na odrębny artykuł. Skupiając się na faktach należy jednak zaznaczyć, że zarówno zwykli mieszkańcy, nowa narzucana przez Stalina władza, ale też ludzie wobec niej przyjaźni, musieli zmierzyć się z gruzowiskiem, które kiedyś było największą w kraju metropolią.

Jeśli komuś wydaje się, że obecnie Warszawa szybko się zmienia, to powinien wiedzieć, że po 1945 roku tempo prac było jeszcze szybsze.

Często można usłyszeć, że komuniści nienawidzili przedwojennej Warszawy. Była im ona jednak potrzebna jako symbol. Wśród nowego obozu byli tacy, którzy uważali, że stolicę należy przenieść (przynajmniej tymczasowo) do Łodzi. Wśród nich Wincenty Rzymowski, który do dzisiaj ma swoją ulicę w Warszawie. Co prawda miała być zlikwidowana w ramach dekomunizacji, ale inaczej zdecydowała Rada Warszawy.

Wśród najważniejszych nazwisk związanych z odbudową stolicy należy wymienić:

• Józefa Sigalina – to jego z całego BOS Bierut słuchał najbardziej,
• Bolesława Bieruta – do którego zawsze należało ostatnie słowo (nie licząc towarzyszy z ZSRR),
• Jana Zachwatowicza – który walczył o ocalenie każdego zabytku w Warszawie,
• Mariana Spychalskiego – pierwszego Prezydenta Warszawy po II wojnie światowej,
• Romana Piotrowskiego – kierownika BOS i wiceprezydenta stolicy.

To oczywiście nie wszystkie nazwiska, które należy wspomnieć przy opisywaniu i ocenianiu działalności BOS. Do tego jednak będzie jeszcze okazja. Tym razem oprócz zmian pochylamy się nad losem mieszkańców jako zbiorowości.

Mój dziadek, mając wówczas pięć lat, wracał wraz ze swoją mamą i ojczymem z Wieliszewa do zniszczonej wojną Warszawy. Wisła była zamarznięta, mosty wysadzone, a ludzie pokonywali ją właśnie po pokrywie lodowej. Wspominał, że zostali zaczepieni przez radzieckiego żołnierza z żądaniem wódki pod groźbą rozstrzelania. Dopiero interwencja polskiego żołnierza pozwoliła spokojnie pokonać rzekę.

Wielokrotnie słyszałem także, że moja prababcia z terenów nazywanych zawsze w rodzinie „cybulszczyzną” (chodzi o okolice Niepokalanowa) na piechotę szła przez kilka dni, by dostać się do miasta. Po dotarciu do Warszawy mogła jednak zobaczyć jedynie, że dom w którym mieszkała cała rodzina przed wojną przy ulicy Leszno (prawdopodobnie numer 90), tak jak cała Wola, został spalony i nic po nim nie zostało.

Tak wyglądały powroty tysięcy ludzi. Osiedlali się w ruinach, prowizorkach, pozostałościach albo na odrobinę lepiej zachowanych terenach. Potrzebny był ogromny trud setek tysięcy ludzi, aby przywrócić Warszawę do żywych. Także pierwsza kronika filmowa po wojnie utrzymana jest w podobnym tonie. Spiker mówi wprost: "Warszawa została zamordowana".