Średniowieczny zabytek w centrum Warszawy już po remoncie. Nie wiadomo, jaką dawniej pełnił funkcję

Jak przypomina Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków, kamienicę przy ulicy Kanonia 10/12/14 wzniesiono w XVI wieku dla kanoników warszawskich. Miejsce to zlokalizowane jest na tyłach katedry św. Jana Chrzciciela, pomiędzy terenem dawnego cmentarza, a murem obronnym Starego Miasta. Przebudowane w XVII i XVIII wieku, zostały zniszczone w czasie powstania warszawskiego.

- Zachowały się fragmenty ścian piwnicznych, w części nadziemnej wszystkie stropy uległy spaleniu. Zburzone były wszystkie ściany za wyjątkiem ściany frontowej kamienicy Kanonia 10 i niewielkiego fragmentu elewacji parteru kamienicy Kanonia 12. Przetrwały szczątkowo ściany graniczne pomiędzy poszczególnymi budynkami. Odbudowa kamienic była prowadzona w latach 1957-1959 – opisuje Michał Krasucki, stołeczny konserwator zabytków.

Na prośbę konserwatora zabytków wykonane zostały w całym lokalu odkrywki badawcze pozwalające na wskazanie stratygrafii, czyli chronologii przekształceń budowlanych oraz zmian w układzie przestrzennym lokalu dokonanym podczas odbudowy kamienic.

- Badania potwierdziły, że poza wewnętrzną ścianą z ceglanym fryzem i ścianą elewacyjną wszystkie inne ściany pomieszczenia są współczesne i pochodzą z czasów odbudowy – przyznał konserwator.

To jednak nie wszystko. Przeprowadzone badania potwierdziły również, że intrygujący ceglany fryz znajdujący się w jednym z pomieszczeń to historyczny element budowlany, zachowany i pozostawiony w miejscu w ramach powojennej odbudowy. Oryginalna jest dolna warstwa z pionowo ustawionych główek (tzw. rolka), która została wspornikowo wmurowana w mur. Cegły są w tym miejscu obtłuczone i pozbawione pierwotnych profili.

- Początkowo mogło się wydawać, że cztery rzędy cegieł znajdujące się powyżej rolki zostały wtórnie do niej dodane, ale kolejne odkrywki nad górną warstwą fryzu, na styku ze ścianą, pozwoliły stwierdzić, że cegły zostały przemurowane głęboko, na tej samej zaprawie co rolka. Cegły widoczne w ścianie powyżej fryzu noszą wyraźne ślady spalenizny – wyjaśnił Michał Krasucki.

Znajdujące się tam cegły to tzw. „palcówki”, czyli średniowieczne cegły o wymiarach średnio 8x13x27 cm, murowane na jednolitej zaprawie piaskowo-wapiennej.

- Badany fryz ceglany jest więc autentycznym, historycznym elementem dekoracyjnym wnętrza budynku, niezniszczony w trakcie wojny i zachowany w czasie powojennej odbudowy. Jest to jedyne wewnątrz miejsce, poza piwnicami, gdzie widoczne są ceglane struktury, wymurowane z historycznej cegły palcówki – dodał stołeczny konserwator.

Badacze jednak nie wiedzą, jaką pierwotnie funkcję pełnił fryz. Zastanawiają się czy jest to fragment ściany pozostałej po przekształceniach związanych z likwidacją sklepienia, czy może pozostałość podbudowy pod belki stropowe, czy też ściana została tak wybudowana, aby poszerzyć pomieszczenie poprzez pocienienie ściany i powrót górą do jej właściwej grubości.

Prace konserwatorsko-restauratorskie były możliwe dzięki wcześniejszemu remontowi pustostanu, która była przeprowadzona przez ZGN Śródmieście. Jak czytamy, roboty polegały m.in. na oczyszczeniu powierzchni z kurzu, usunięciu współczesnej zaprawy cementowej, rekonstrukcji spoin zaprawami opartymi na spoiwie wapienno-trasowym, o odpowiednio dobranej porowatości i kolorystyce.