Cenne, zabytkowe księgi w kolekcji UKSW. "Są w magazynie zbiorów specjalnych, udostępniane i pokazywane tylko z wyjątkowych powodów"

Biblioteka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie posiada pokaźną kolekcję zabytkowych woluminów. Wśród nich znajduje się około tysiąca starych druków, w tym dwa inkunabuły z XV wieku.

Posiadamy dwa inkunabuły, czyli najwcześniejsze drukowane księgi, które powstały przed 1501 r. Wyglądem zewnętrznym, krojem czcionek, układem kolumn naśladują one książki rękopiśmienne. Najstarszy nasz inkunabuł to Zophihlogium Jacobusa Magni lub Jacques’a Legranda wydany ok. 1475 w Strasburgu. Drugi to Fortalitium fidei napisany przez Alphonsusa de Spina, a wydany w Norymberdze w 1494 r. - wyjaśnia kustosz biblioteczny dr Maciej Matraś.

Te dwa inkunabuły powstały więc zaledwie kilkadziesiąt lat po druku pierwszej księgi przez Johannesa Gutenberga, co stało się w 1440 lub 1450 r.

Starych druków, wydanych w latach 1501-1800 Biblioteka UKSW posiada ok. 1 tys. Kolekcję tworzą: 68 druków z XVI wieku, 318 z XVII wieku oraz 528 z XVIII wieku. Reprezentują one wszystkie dziedziny ówczesnej wiedzy, z przewagą piśmiennictwa o charakterze religijnym. Dominują dzieła o charakterze teologicznym, prawniczym (zarówno świeckim jak i kanonicznym), homiletycznym, filozoficznym, historycznym oraz liturgicznym i talmudycznym, a także encyklopedycznym i słownikowym.

Cenne publikacje są przechowywane na UKSW w magazynie Pracowni Starych Druków i Zbiorów XIX-wiecznych, gdzie monitorowana jest temperatura i wilgotność powietrza.

Każdy wolumin zanim tutaj trafi musi być odpowiednio zdezynfekowany. Egzemplarz niezdezynfekowany może bowiem zakazić cały zbiór grzybem, pleśnią lub innymi drobnoustrojami. Proces dezynfekcji odbywa się w specjalnej komorze, w której książki są gazowane substancją, eliminującą szkodliwe substancje - tłumaczy dr Matraś.

Pokaźny księgozbiór starych druków UKSW był dotychczas tylko w niewielkim stopniu wykorzystywany do badań naukowych. Jest to związane ze stanem ich zachowania. Niestety, większość zabytkowych woluminów wymaga pilnej konserwacji. Biblioteka UKSW od 2015 roku systematycznie pozyskuje środki z programów ministerialnych na gruntowną konserwację i digitalizację wybranych dzieł.

Ciekawostką jest fakt, że do lat dziewięćdziesiątych, a nawet dwutysięcznych przeprowadzono tzw. konserwację gruntowną. Bloki książek były rozbierane, wszelkie niedoskonałości poszczególnych kart były dokładnie naprawiane i maskowane, a oryginalna okładka była często usuwana i zastępowana standardową oprawą introligatorską. Po takiej konserwacji na książce wcale nie było widać upływu setek lat. Teraz konserwuje się zabytkowe woluminy bardziej odpowiedzialnie, tak aby zachować jak najwięcej substancji historycznej.

W księgozbiorze ważne miejsce zajmuje kolekcja Biblii. Na uwagę zasługuje Biblia Testamenti Veteris wydana we Frankfurcie nad Menem w 1677 r. Jest to wydanie zwokalizowanego, opracowanego przez uczonych żydowskich między VII a IX w., tzw. tekstu masoreckiego Biblii Hebrajskiej, na podstawie wcześniejszych edycji poliglotycznych.

Warto wspomnieć też o Biblii Sacra utriusque Testamenti z roku 1530 z Norymbergi. To łacińskie wydanie Wulgaty wyszło w okresie, kiedy ukazał się już niemiecki przekład Nowego Testamentu autorstwa Marcina Lutra. Zostało ono ozdobione pięknymi drzeworytami przypisywanymi samemu Albrechtowi Dürerowi.

W zasobach biblijnych znajduje się również rodzime dzieło, pierwodruk polskiego tłumaczenia Biblii ks. Jakuba Wujka, wydany przez drukarnię Łazarzową w 1599 roku w Krakowie.

Z dziełami macie szansę zapoznać się podczas cyklicznej wystawy "Dni Książki Dawnej", która jest organizowana na UKSW rokrocznie od 2013 roku. Wystawom towarzyszą prelekcje, wykłady, konferencje i pokazy związane z tematyką danego spotkania. Do tej pory obyło się siedem tego typu spotkań otwartych dla wszystkich zainteresowanych tematem starodruków. Kolejna edycja wydarzenia została aktualnie zawieszona, ale nie porzucono planów następnej odsłony.