Egzamin maturalny z języka polskiego - przykładowe rozwiązania

Blisko 28,3 tys. maturzystów przystąpiło w poniedziałek do egzaminu maturalnego z języka polskiego. Egzamin przebiegał spokojnie. Centralna Komisja Egzaminacyjna nie odebrała też żadnych sygnałów o przeciekach tematów. Po nieprawidłowościach w związku z egzaminem gimnazjalnym CKE zaleciło kuratorom oświaty wzmożoną kontrolę nad przechowywaniem materiałów.

- Było niby prosto, ale próbna matura też wydawała nam się łatwa, a okazało się, że wyniki nie były już tak optymistyczne - przyznaje Krzysztof Kowalski, maturzysta z Zespołu Szkół Handlowych w Sopocie.

Sceptyczni są nauczyciele. - To, że uczniowie wyszli z egzaminu zadowoleni, nie świadczy jeszcze, że dobrze zdali - podkreśla polonista Paweł Lęcki.

Nikodem Karolak, który zdawał język polski na poziomie rozszerzonym, jest rozczarowany tematami. - Było mało czasu na przeczytanie 2,5-stronicowego trudnego tekstu - mówi. Na poziomie podstawowym zdający mają 170 minut, na rozszerzonym tylko 10 minut więcej.

CZĘŚĆ I - ROZUMIENIE PISANEGO TEKSTU

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie
wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami - chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.

Hipnoza - pomost do podświadomości
1. Pod koniec lat 90. takie przypadki odnotowano we Włoszech kilkakrotnie. Kolejni właściciele sklepów zawiadamiali o tajemniczym znikaniu gotówki z kas sklepowych. Sprzedawcy nie potrafili wyjaśnić, jak do tego doszło. Niektórzy przypominali sobie tylko, że ostatnimi klientami byli dwaj Hindusi. Kiedy detektywi przejrzeli taśmy ze sklepowej kamery, nie mogli uwierzyć własnym oczom. Sprawcy hipnotyzowali ekspedientów! Sprzedawcy byli przy kradzieży, ale wprowadzeni w trans tkwili bez ruchu, nie zdając sobie sprawy, co się dzieje. Nie próbowali powstrzymać intruzów ani ich gonić. Wkrótce nieuczciwi hipnotyzerzy zostali ujęci na gorącym uczynku. Policjanci i kupcy odetchnęli z ulgą.

2. Hipnoza - chociaż niekiedy bardzo przypomina sen - snem nie jest. Dowodzą tego badania elektroencefalograficzne mózgu. Inną częstotliwość mają bowiem fale mózgowe człowieka śpiącego, inną rozbudzonego, a jeszcze inną zahipnotyzowanego. Taki stan osiągamy wielokrotnie w ciągu każdego dnia bez pomocy hipnotyzera. Zapatrzeni w jakiś punkt na suficie, jakbyśmy wyłączali się na chwilę. Podobnie bywa podczas jazdy pociągiem - wsłuchani w miarowy stukot kół, nie śpimy wprawdzie, ale też niewiele do nas dociera z tego, co mówią współpasażerowie. Taki stan nie jest niebezpieczny, o ile nie ujawni się np. podczas prowadzenia samochodu. Monotonny krajobraz, prosta droga i równomiernie migające za szybą drzewa mogą działać jak wytrawny hipnotyzer. Dźwięk silnika wywołuje znużenie zmysłów, mózg zaczyna emitować fale charakterystyczne dla stanu hipnotycznego.

3. "Różni hipnotyzerzy, posługujący się tą samą metodą, wobec tej samej osoby osiągają niejednakowe wyniki. O efekcie decyduje osobowość hipnotyzera i jego wiedza" - opowiada hipnoterapeuta Wojciech Górecki, uczeń Marii Szulc, jednej z najlepszych polskich hipnoterapeutów. Nie bez znaczenia jest też osobowość osoby hipnotyzowanej. Fachowcy podkreślają, że najłatwiej wprowadza się w trans ludzi silnych psychicznie. Są pewni siebie, otwarci na eksperymentowanie, nie boją się drugiego człowieka. Taką osobę można za pierwszym razem wprowadzić nawet w głęboki trans.

4. Głębokość transu można oceniać na podstawie tego, jak trudne polecenia wykonuje osoba poddana hipnozie. W stadium nazywanym lekkim - zahipnotyzowany odczuwa senność i przyjemne odprężenie. Mimo że doskonale zdaje sobie sprawę, co się wokół niego dzieje, jest już podatny na sugestię. Bardzo często lekką hipnozę stosują terapeuci leczący z nałogów i nerwic. Osoba wprowadzona w stadium średnie nadal zachowuje świadomość, ale nie może otworzyć oczu. W średnim stadium hipnozy zmysły są bardzo znużone, ale nie ulegają halucynacjom. Po wejściu w stan głęboki można na polecenie hipnotyzera otworzyć oczy, chodzić i mówić, jednak... widzi się, słyszy i czuje tylko to, co sugeruje hipnotyzer.

5. Takie sugestie są niewyobrażalnie silne. Przeprowadzano eksperymenty, w których zahipnotyzowanemu komunikowano, że będzie poparzony rozżarzonym prętem, po czym hipnotyzer dotykał go długopisem. W miejscu dotknięcia długopisem pojawiały się zaczerwienienia i bąble, a poddawana eksperymentowi osoba czuła ból. Sławę zyskał też popisowy numer estradowych hipnotyzerów zwany mostem hipnotycznym. Człowiek wprowadzony w trans jest w stanie wisieć między dwoma taboretami, opierając o ich krawędzie tylko pięty i głowę. Taka żywa ławka może wytrzymać ciężar dorosłego mężczyzny! Nawet wysportowany i silny człowiek nie podoła takiemu zadaniu na jawie.

6. Znawcy tematu podkreślają, że nawet najgłębiej zahipnotyzowana osoba nie jest bezwolna. Człowiek będący w transie nie wykona polecenia, które jest niezgodne z jego sumieniem. Hipnotyzerzy uspokajają, że gdyby polecić komuś, aby wyskoczył przez okno - nie uczyni tego. W takich przypadkach ludzie natychmiast się budzą. Nawet najwytrawniejszy hipnotyzer nie jest zdolny utrzymać transu, jeżeli wydaje polecenia sprzeczne z wartościami wyznawanymi przez zahipnotyzowanego. Dotychczas nie odnotowano przypadków hipnotyzowania ludzi w celu popełnienia zbrodni. Jedynym oficjalnie przedstawionym przypadkiem wykorzystania hipnozy do celów przestępczych była afera z Hindusami okradającymi sklepy we Włoszech.

7. Czy moc, jaką daje hipnoza, oznacza, że należy się bać hipnotyzerów? Z pewnością nie. Zazwyczaj dzięki niej można człowiekowi pomóc. Specjaliści podkreślają skuteczność sugestii hipnotycznej w leczeniu różnych uzależnień, nerwic, a także łagodzeniu bólu. Wojciech Górecki stosuje hipnoterapię w leczeniu alkoholików. Twierdzi, że w 95 procentach przypadków uzależnienia na stałe znikają już po kilku seansach. Często korzysta z hipnozy regresywnej. W czasie seansu "cofa" więc swoich pacjentów do czasów niemowlęcych, a nawet okresu płodowego. "Trzeba pamięć przykrego zdarzenia wyjąć z mroków podświadomości" - mówi Górecki. - "Ujawnić ją, pokazać pacjentowi i przemienić tamten strach w oswojonego wróbla". Często seanse odbywają się w płytkim transie. Jak twierdzi, głębokość hipnozy nie jest wyznacznikiem sukcesu terapii. Hipnoterapeuta Ryszard Bohiński stosuje hipnozę głęboką. Mówi, że taki trans szybciej przynosi efekty. Nie trzeba powtarzać sesji tyle razy, jak w wypadku płytkiej hipnozy. Bohiński również zajmuje się uzależnieniami. Jego ponadprzeciętne zdolności pomogły niejednemu otyłemu w zrzuceniu nadwagi, wiele osób cierpiących na nerwice odzyskało wewnętrzny spokój.

8. Z pomocy hipnotyzerów czasami korzysta nawet policja, ale dzieje się tak w sporadycznych przypadkach. "Kilka lat temu prowadziliśmy sprawę napadu na bank w Otwocku" - opowiada Grażyna Puchalska z Komendy Głównej. - "Świadkowie nie pamiętali sprawców, w wyniku przeżytego stresu nie potrafili powiedzieć nic konstruktywnego. Wtedy poprosiliśmy o pomoc hipnotyzera. Zeznania w transie oczywiście nie mogły być dowodem w sprawie, ale umożliwiły sporządzenie portretów pamięciowych". W Polsce nie odnotowano przypadku, by wykorzystywano hipnozę przeciw człowiekowi. Jak twierdzi Ryszard Bohiński, hipnozą interesują się ludzie, którzy chcą pomagać, a nie szkodzić. Wtajemniczeni hipnotyzerzy nie przekazują zresztą swej wiedzy niepewnym osobom.

Na podstawie: Maciej Nowakowski, Hipnoza-pomost do podświadomości. "Focus", 08/08/2003

Zadanie 1
Podaj trzy sytuacje, w których stan hipnozy można osiągnąć bez pomocy hipnotyzera.

Przykładowa odpowiedź:
- zapatrzenie w sufit (w jeden punkt)
- wsłuchanie w miarowy stukot kół podczas jazdy pociągiem
- monotonny krajobraz, prosta droga i migające za szybą jadącego samochodu drzewa

Określ, czym mogą grozić takie sytuacje.
- w samochodzie może grozić wypadkiem prowadzącego
- w pociągu możliwość kradzieży, ominięcie swojej stacji

Zadanie 2
W akapicie 2. autor posłużył się czasownikami w 1 osobie liczby mnogiej. Czemu służy ten zabieg językowy?

Przykładowa odpowiedź:
- To podkreślenie, że ten problem dotyczy każdego, każdy człowiek może w ten sposób zostać "zahipnotyzowany"

Zadanie 3
Na podstawie akapitu 3. wymień trzy czynniki, od których zależą efekty hipnozy.
Przykładowa odpowiedź:
- osobowość hipnotyzera
- jego wiedza
- osobowość osoby hipnotyzowanej

Zadanie 4
W akapicie 3. autor używa określenia "hipnoterapeuta". Wymień dwa przykłady podane w tekście, które potwierdzają opinię, że hipnoza może być terapią.

Przykładowa odpowiedź:
- leczenie z nałogów, leczenie z nerwic
- łagodzenie bólu, zrzucenie nadwagi

Zadanie 5
Na podstawie akapitu 4. wymień stadia
hipnozy, jakie wyróżnia autor. Podaj po dwie cechy charakterystyczne dla każdego stadium.

Przykładowa odpowiedź:
- lekkie - senność i przyjemne odprężenie, podatność na sugestie
- średnie - ma świadomość, ale nie może otworzyć oczu brak halucynacji, znużenie
- głębokie - osoba może otworzyć oczy, chodzić, mówić, ale widzi, słyszy i czuje to, co sugeruje hipnotyzer

Zadanie 6
Sformułuj tezę, którą potwierdzić miał eksperyment opisany w akapicie 5.

Przykładowa odpowiedź:
Wprowadzenie w trans może wywołać odczucie lub działanie zgodne z wolą hipnotyzera.

Zadanie 7
Jak odpowiada autor artykułu na pytanie postawione przez siebie w akapicie 7.?

Przykładowa odpowiedź:
Nie należy bać się mocy hipnotyzerów i hipnozy.

Podaj argument, którym uzasadnia swoją odpowiedź.
Zazwyczaj dzięki niej można człowiekowi pomóc. (Wg W. Góreckiego u 95% pacjentów znikają uzależnienia alkoholowe już po kilku seansach.)

Zadanie 8
Dzięki jakim zabiegom kompozycyjnym i językowym autor zwiększa wiarygodność swojej wypowiedzi? Podaj dwa przykłady.
Przykładowa odpowiedź:
- podawanie konkretnych przykładów jako argumentów, powoływanie się na autorytety
- stosowanie czasowników w 1 osobie liczby mnogiej, stosowanie słów wzmacniających wiarygodność, np. "znawcy tematu", "z pewnością", "oczywiście"

Zadanie 9
W akapicie 7. pojawia się sformułowanie: Pamięć przykrego zdarzenia wyjąć z mroków podświadomości.

Przykładowa odpowiedź:
Nazwij ten środek stylistyczny.
Metafora
Wyjaśnij jego znaczenie.
Przypomnienie faktu, którego ludzie nie mogą pamiętać, np. z bardzo wczesnego dzieciństwa.

Zadanie 10
Spośród podanych przykładów wybierz właściwe i przyporządkuj je odpowiednio do stylu potocznego i naukowego.

badania elektroencefalograficzne, złapać na gorącym uczynku, popisowy numer, hipnoza regresywna, hipnoterapeuta, gotówka

Przykładowa odpowiedź:
Styl potoczny: Złapać na gorącym uczynku, popisowy numer, gotówka
Styl naukowy: Badania elektryczne, hipnoza regresywna, hipnoterapeuta

Zadanie 11
Określ, jaką funkcję pełni w tekście przytoczona w akapicie 1. historia o hinduskich
złodziejach?

Przykładowa odpowiedź:
Zaciekawienie czytelnika. Wprowadzenie do tematu.

Zadanie 12
W kontekście artykułu wyjaśnij znaczenie tytułu.

Przykładowa odpowiedź:
Hipnoza pozwala odczytać w ludzkim umyśle to, czego nie da się odkryć za pomocą konwencjonalnych metod psychologicznych.

Zadanie 13
Na podstawie tekstu uzupełnij, wstawiając informacja lub opinia w odpowiednim miejscu.

1. Częstotliwości fal mózgowych ludzi
śpiących i zahipnotyzowanych różnią się.
2. Ryszard Bohiński zajmuje się hipnoterapią.
3. Takie sugestie są niewyobrażalnie silne.
4. Nie odnotowano przypadków wykorzystania hipnozy do popełnienia zbrodni.

Przykładowa odpowiedź:
Informacja: 1, 2, 4. Opina: 3

Część II - pisanie własnego tekstu w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niż dwie strony (około 250 słów).
Temat I. Na podstawie fragmentu I tomu powieści Władysława S. Reymonta "Chłopi" scharakteryzuj Bylicę i jego relacje z córkami. Co mówi los Bylicy o losie starych ludzi w społeczności lipieckiej?
Temat II. Na podstawie podanych fragmentów poematu Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz" scharakteryzuj i porównaj postacie Zosia i Telimeny.

Przykładowe odpowiedzi przygotowali nauczyciele z XVI LO w Poznaniu

Tematy maturalne analizuje polonista Paweł Lęcki z II Liceum Ogólnokształcącego w Sopocie

POZIOM PODSTAWOWY

Rozumienie pisanego tekstu na podst. artykułu Macieja Nowakowskiego pt. "Hipnoza - pomost do podświadomości" ("Focus" 08/2003)

Są tu pytania, gdzie wystarczy wypisać informacje z tekstu - np. w pytaniu nr 1 zaglądamy do tekstu, gdzie są przykłady - zapatrzeni w jakiś punkt na suficie, podczas jazdy pociągiem itd. Drugie pytanie jest trudniejsze i może wprowadzić uczniów w stan niepokoju. Jednak akapity są opisane, więc od razu wiadomo, gdzie szukać. Przy pytaniach tego typu istnieją regułki, które należy wpisać, nie zastanawiając się nad nimi - autor utożsamia się z czytelnikiem, ten problem dotyczy również jego, ułatwia czytelnikowi zrozumienie, nie stara się go nauczać, tylko podkreśla, że ta sytuacja dotyczy wszystkich - wpisujemy to i mamy punkt. Uczniowie to wiedzą. Bardzo ważne, by zwrócić uwagę na to, że gdy polecenie brzmi - wymień (a nie wymień lub zacytuj), nie wolno cytować. Jeśli uczeń przepisze odpowiedź z tekstu, jest ryzyko, że nie zostanie mu ona zaliczona.

Trudniejszym zadaniem dla uczniów mogło być pytanie polegające na sformułowaniu tezy do eksperymentu opisanego w akapicie 5. Dobrym pytaniem jest to, w którym uczeń ma odróżnić informację od opinii - większość naszego społeczeństwa nie rozróżnia tych dwóch rzeczy. Uczniowie też mają z tym wielki problem i traktują opinie jako informacje.

Pisanie własnego tekstu

Na podstawie fragmentu I tomu powieści W. S. Reymonta "Chłopi".
Na tym poziomie wystarczy własnymi słowami "przepisać" to, co jest w tekście. Trzeba jednak tę pracę skomponować i odnieść się do pewnych elementów zawartych w tekście. To zadanie nie wymaga znajomości całej lektury, ale można posłużyć się wiedzą z innych fragmentów, jeśli ktoś przeczytał całość. Niestety, arkusze maturalne są tak opracowywane, że nie zachęcają młodzieży do czytania całych książek. Nauczyciele słyszą - po co czytać całość, skoro na maturze tego nie będzie. Ten tekst jest, moim zdaniem, trudniejszy. Tym bardziej że napisany jest specyficznym językiem, często niezrozumiałym dla młodego człowieka.

Na podstawie podanych fragmentów poematu A. Mickiewicza "Pan Tadeusz".
Bardzo przyjemny temat. Krótkie fragmenty i do tego charakterystyka porównawcza. Jeżeli ktoś umie scharakteryzować jednego bohatera i drugiego, a potem wyciągnąć z tego wnioski, będzie miał dobrą pracę.

POZIOM ROZSZERZONY

Rozumienie pisanego tekstu - "Sztuka jako schody ruchome" Jerzego Sosnowskiego ("Więź" 6/2006)
Tekst jest dosyć długi, ale ma sporo wątków, które nie są szczególnie trudne merytorycznie. Dwa pierwsze pytania odnoszą się do prostych elementów związanych z samą treścią. Trzecie jest trudniejsze, wymaga już pewnej interpretacji. Pytanie 4 - o środki językowe zastosowane przez autora w celu podkreślenia subiektywizmu jego wypowiedzi - jeśli uczeń rozumie, co to jest subiektywizm, nie powinien mieć większych problemów. Jednak środki językowe to szerokie pojęcie. To nie tylko środki stylistyczne (jak metafora), ale cała struktura języka. Maturzyści narzekali na pytanie o przykłady konkretu i uogólnienia, którymi posłużył się autor. Biorąc pod uwagę objętość tekstu, tych odpowiedzi mogło być więcej niż jedna. Uczniowie mówili, że podawali strajk jako konkret, który posłużył szerszej metaforze związanej z muzyką. Rodzi się jednak pytanie, czy uogólnienie należy tu rozumieć jako coś większego od codzienności - wtedy byłaby to dobra odpowiedź. Ale moglibyśmy założyć, że chodzi o konkretny przykład, który służył uogólnieniu innego typu, czyli większej uniwersalizacji. Lepszym pomysłem byłoby więc uznanie za konkret tego, co związane jest z czasopismem "Chimera", redagowanym przez Zenona Przesmyckiego - mamy o nim wiele danych. Uogólnieniem byłoby to, że sztuka jest w stanie przetrwać (czasopismo się utrzymuje), nawet gdy historia jest bardzo trudna (motyw zamachów, strajków). Jest też wyraźnie podkreślone, że dla Miriama sztuka była ważniejsza niż polityka. Byłaby to prosta odpowiedź, o ile będzie prawidłowa według egzaminacyjnego klucza.

Pisanie własnego tekstu
Na podstawie Pieśni XXII i Trenu IX Jana Kochanowskiego przedstaw różnice w postawie poety wobec Rozumu i Mądrości. Zwróć uwagę na sposób budowania poetyckiej refleksji.

To charakterystyczny motyw powolnego upadku światopoglądu Kochanowskiego, w którym czuje się, że mądrość, okazywana wcześniej, w obliczu śmierci dziecka nic nie znaczy. Uczniowie to znają. Jeśli ktoś dobrze sobie radzi w analizie poezji, powinien był sobie poradzić bez problemu. To jest po prostu zestawienie, czyli wskazanie kategorii, podmiotu lirycznego i po kolei wszystkich elementów językowych, które w liryce są bardziej widoczne niż w prozie.

Na podstawie fragmentu powieści Wiesława Myśliwskiego "Kamień na kamieniu" przedstaw metaforyczne znaczenia drogi. Zwróć uwagę na kreację narratora.

Biorąc pod uwagę główny motyw drogi, uczniowie mogli odwołać się do różnych kontekstów, a przede wszystkim skupić się na narracji, która jest dosyć istotna w prozie Myśliwskiego. Przyjrzeć się wszystkim elementom językowym, które składają się na język wypowiedzi narratora, takiego wiejskiego gawędziarza, opowiadającego o kolejach swojego losu. Zwrócić uwagę na wieś, bo zawsze gdy pojawia się przestrzeń, trzeba ją opisać.