Muzeum Dulag 121 - odkryj tajemnice obozu przejściowego

Stało się to możliwe dzięki nowej ekspozycji w Muzeum Dulag 121 - oddziału Muzeum Powstania Warszawskiego.

Nowy, oddany w październiku gmach, umiejscowiony na obrzeżach byłych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie (tam także Niemcy zorganizowali obozu przejściowy) zajmuje około 200 metrów kwadratowych powierzchni. W stosunku do powierzchni byłego Dulag 121 (50 ha) to zaledwie skrawek, ale niezwykle ważny dla upamiętnienia historii Warszawy.

Całość ekspozycji została zgromadzona na parterze, natomiast na pierwszym piętrze zwiedzający mają do dyspozycji 15 miejsc siedzących i mogą oglądać film prezentujący sceny wypędzenia ludności z Warszawy oraz sytuację, jaka była wówczas w obozie. - Na górze organizujemy również lekcje muzealne - tłumaczą pracownicy.

Surowy wygląd, by oddać realia, w jakich przebywali więźniowie

Pomieszczenia muzealne celowo są surowe. - Wystrój ma przypominać betonowe hale, bez żadnych urządzeń w środku. W dokładnie takich przebywali więźniowie - wyjaśniają pracownicy Muzeum. Surowy, więzienny charakter mają też lampy oraz szare schody prowadzące na piętro.

Nieprzypadkowo na wysokości pierwszego piętra, w miejscu, w którym mogłyby być prawdziwe okna, zostały po obu stronach zamocowane fotografie. To zdjęcia okien z obozowych hal. Wychylają się z nich więźniowie. W więziennej rzeczywistości takie zachowanie było zabronione.

Przewodnicy nie ukrywają, że wielu osobom wnętrza te kojarzą się z wystrojem Muzeum Powstania Warszawskiego.

Ekspozycja krok po kroku

Zwiedzanie zaczynamy od części poświęconej Powstaniu Warszawskiemu. Następnie chronologicznie z przebiegiem wydarzeń - przygotowana została część poświęcona opuszczaniu Warszawy przez mieszkańców (exodus), aż wreszcie wystawa o celu ich podróży, czyli obozie Dulag 121. Ten fragment otwiera charakterystyczne zdjęcie lotnicze ukazujące cały teren obozu. Ta część wystawy została podzielona na kilka części: funkcjonowanie Dulagu 121, pomoc dla obozu i ostatni okres jego działalności.

Ekspozycja dostępna w dwóch wersjach językowych, polskiej i angielskiej, składa się w dużej części z fotografii, wzbogacona została też o drukowane ulotki, czy eksponaty za szybą. Na wystawie w ścianie znajdziemy m.in. ołowiane żołnierzyki, którymi bawiło się w Dulagu małe dziecko, czy autentyczną opaskę, jaką nosili pracownicy kuchni obozowej.

W centralnej części muzeum, na wprost wejścia wyeksponowany został też tył wagonu, którym dowożono więźniów do obozu. We wnętrzu widać białą, dużą kartkę z wypisanymi węglem przez pracowników MPW nazwami innych obozów, także koncentracyjnych, jenieckich, przejściowych.

Tuż pod fragmentem wagonu w podłodze znajduje się oświetlony niebieskim światłem odtworzony kanał kolejowy. Wchodząc do takich reperowano pociągi. W czasach obozu takie kanały były wypełnione dobytkiem ludzi albo ich odchodami. Tu w Muzeum także wrzucono do środka autentyczne przedmioty więźniów, aby oddać w pełni tamte realia.

Były więzień obozu przejściowego w Pruszkowie opowiada o swoich przeżyciach

Muzeum posiada też multimedialną część wystawy. Po obu stronach odtworzonego kanału stoją 2 internetowe kioski z uporządkowanymi informacjami. Dotykając ekranu możemy wybrać interesujący nas obszar, np. przejrzeć wycinki prasowe z tamtego okresu. Ponadto zwiedzający mogą wysłuchać wywiadów z uczestnikami i świadkami obozowych wydarzeń na 10 stanowiskach zamontowanych po obu stronach kanału. Do każdego dla wygody podłączone są 2 pary słuchawek.

Obok na prawo, tuż przy schodach na górę, na ustawionej ścianie ukazującej olbrzymią fotografię płotu z ogłoszeniami, poprzyklejane zostały karteczki - podobne do tych  z 1944 roku. - Zawierają informacje o pobycie konkretnych osób. Takie same w czasie wojny na autentycznym płocie w Pruszkowie miały ułatwić znalezienie się rodzinom więźniów Dulagu - tłumaczą przewodnicy.

W przyszłości zobaczymy więcej?

Nie wszystkie pomieszczenia są jeszcze wykończone. Na ostatnie prace czeka jeszcze wnęka, w której w przyszłości będzie kasa. Również przed Muzeum prócz działającego już parkingu dla samochodów, będą w przyszłości miejsce dla rowerów.

Z informacji uzyskanych od pracowników Muzeum dowiedzieliśmy się, że zwiedzający pytają, czy jest możliwość przejścia pod pomnik i zachowane dwie hale, w których przebywali więźniowie. Stoją niedaleko, z tyłu muzeum. Niestety na razie jest to niemożliwe, gdyż nie są to tereny należące do muzeum, a do prywatnej firmy. Jedynie 2 października co roku odbywa się w tym miejscu uroczystość.

Szczególnie kombatantom zależy, by zwiedzić cały teren, a sprawa jest otwarta i być może kiedyś wszyscy się tego doczekają. Inne obiekty obozowe takie, jak m.in.: brama wjazdowa pociągów transportujących więźniow, 2 wieże strażnicze, bunkier i fragmenty muru otaczającego obóz, też nie należą do muzeum.

Uroczyste otwarcie nowoczesnego gmachu muzeum nastąpiło 1 października 2010. Dwa tygodnie później każdy mógł oglądać eksponaty. Szczególne zasługi w powstaniu placówki miała Starosta Powiatu Pruszkowskiego Elżbieta Smolińska - za jej kadencji rozpoczęto i zakończono budowę. Powiat Pruszkowski podpisał porozumienie z dyrektorem MPW Janem Ołdakowskim na temat współpracy merytorycznej przy budowie ekspozycji. MPW pomagało m.in. przy montażu, zbieraniu pamiątek, także przy udziale wolontariuszy i pracowników Starostwa.

Pamiątki gromadzono w Starostwie Powiatowym w Pruszkowie. Zbiórka trwa nadal. Pracownicy muzeum apelują o zgłaszanie się osób posiadających pamiątki związane z Obozem. Gromadzone są także mówione wypowiedzi osób, które były świadkami wydarzeń mających miejsce w byłym obozie w Pruszkowie. W prasie również ukazało się wiele wywiadów z uczestnikami - są dokładnie śledzone i kolekcjonowane.

- Dążymy do stworzenia archiwum osób, które przeszły przez obóz. Od dawna zbieramy nazwiska byłych więźniów. Nawet pytamy odwiedzających. Zresztą, starsze osoby same szukają obozowych kontaktów i się do nas zgłaszają - relacjonują pracownicy.

Darmowy wstęp do Muzeum Dulag obowiązuje do końca tego roku. Wystawa cieszy się powodzeniem. Przez pierwszy tydzień Muzeum odwiedziło ok. 150 osób.

Muzeum jest czynne:
Poniedziałek - nieczynne
Wtorek - Czwartek w godz. 12.00 - 17.00
Piątek - nieczynne
Sobota w godz. 12.00 - 17.00
Niedziela w godz. 10.00 - 15.00

www.dulag121.pl.