Tajemnicze rzeźby na warszawskim osiedlu odzyskują blask. Jedyna pamiątka po XVIII-wiecznym pałacu. Jaka jest ich historia?

Osiedle Szwoleżerów zostało wybudowane w latach 1972-74. Całość zaprojektowała architektka Halina Skibniewska. Osiedle wyróżniono prestiżowym tytułem Mistera Warszawy w 1974 roku. Stosunkowo niskie bloki z widnymi mieszkaniami, o zróżnicowanych wysokościach i kształtach, znacznie odbiegały od ówczesnych standardów, w których dominowała wysoka i prosta zabudowa ogromnych osiedli dla tysięcy mieszkańców. Osiedle kameralną atmosferę zawdzięcza również wyjątkowemu zagospodarowaniu przestrzeni - przydomowe ogródki płynnie przechodzą tam we wspólny teren zieleni. Założenie krajobrazowe osiedla zostało zaprojektowane przez wybitną projektantkę zieleni Alinę Scholtz.

Ogród Osiedla Szwoleżerów ma formę lapidarium, w którym eksponowane są zabytkowe rzeźby pochodzące z XVIII-wiecznego pałacu w Brzezince na Dolnym Śląsku. Pałac, który niegdyś był jedną z najpiękniejszych rezydencji w tym regionie, obecnie jest ruiną. Po II wojnie światowej na terenach należących do tej okazałej siedziby rodu von Kospoth utworzono PGR, a rzeźby ogrodowe wywieziono do Warszawy. Część z nich trafiła do ogrodów pałacu w Wilanowie.

Rzeźby-wazony, które umieszczono na terenie Osiedla Szwoleżerów są do dziś w większości eksponowane w sposób zaplanowany przez twórczynie założenia. Obecnie wiele z tych obiektów uległo znacznej degradacji na skutek ekspozycji na warunki atmosferyczne i braku profesjonalnych prac konserwatorskich. Przez lata bowiem ich status prawny był niejasny - przekazał stołeczny konserwator zabytków.

Dopiero niedawno, po stwierdzeniu przez sąd nabycia rzeźb na drodze zasiedzenia przez Spółdzielnię Mieszkaniową "Szwoleżerów", właściciel mógł przystąpić do ich zabezpieczenia i renowacji

W 2023 roku poddano kompleksowej konserwacji pierwszą część zespołu - 5 obiektów. Jak poinformował konserwator, prace przyniosły bardzo dobry efekt.

Obiekty zostały przewiezione do pracowni konserwatorskiej i delikatnie oczyszczone. Następnie przystąpiono do usuwania wtórnych uzupełnień żywicznych i cementowych oraz wtórnych, skorodowanych klamr. Zabytki poddano dezynfekcji preparatem biobójczym a powierzchnię piaskowca miejscami wzmocniono specjalnym preparatem. Kitami oraz flekami z piaskowca wypełniono spękania i ubytki - zrelacjonował konserwator.

Prace miały na celu uratowanie istniejących obiektów ze względu na znaczny walor artystyczny rzeźb. Jednak z powodu braku wystarczających źródeł ikonograficznych, nie zdecydowano się na rekonstrukcję brakujących fragmentów. Wiosną obiekty wróciły z pracowni, a efekty I etapu konserwacji można już podziwiać podczas spaceru po osiedlu.

Wkrótce rozpocznie się konserwacja kolejnych 17 obiektów z zespołu. Będą prowadzone według tych samych założeń. Miasto wesprze je kwotą 139 tys. zł. Niedługo pierwsze rzeźby zostaną zdemontowane i przewiezione do pracowni. - Będziemy informować o postępach prac - zapewnił stołeczny konserwator zabytków.