Wzgórze Zamkowe w Grudziądzu

Najbardziej reprezentatywne było południowe skrzydło zamku wysokiego, mieszczące kapitularz, refektarz i bardzo ozdobną, bogato wyposażoną kaplicą zamkową z dębowymi stallami i trzema gotyckimi ołtarzami.
Jeden z nich zdobiło niewątpliwie dzieło gotyku, znane jako „Poliptyk Grudziądzki” obecnie zdobiący ściany Muzeum Narodowym w Warszawie.
Nastawa ołtarzowa z kaplicy dawnego zamku krzyżackiego w Grudziądzu jest z pewnością najwspanialszym zabytkiem malarstwa tablicowego gotyku, jest to wielka struktura złożona z części centralnej i dwu par ruchomych skrzydeł. Każda z tych części składa się z dwóch tablic ustawionych jedna nad drugą: łącznie osiemnaście obrazów ,które mogą być oglądane w trzech kolejnych cyklach.
Dwie wielkie tablice centralne przedstawiają Koronację Marii a poniżej Zaśnięcie. Awersy czterech mniejszych tablic skrzydłowych wyobrażają dzieje przyjścia Chrystusa na świat:Zwiastowanie, Narodziny, Pokłon trzech króli oraz Ofiarowanie w świątyni.
Jeżeli pierwsza para jest zamknięta, osiem obrazów o jednakowych rozmiarach ukazuje cykl pasyjny: Modlitwę w Ogrójcu, Pojmanie, Sąd nad Chrystusem, Biczowanie, Koronowanie cierniem, Niesienie Krzyża, Ukrzyżowanie oraz Zmartwychwstanie Chrystusa. Po zamknięciu drugiej pary skrzydeł ukazuje się Sąd Ostateczny obejmujący rewersy ich czterech tablic.
W rezultacie malowidła poliptyku mogą być prezentowane w trzech różnych układach. We wszystkich tych trzech widokach malowidła rozmieszczone są w dwóch równych wysokością, horyzontalnie biegnących strefach. Łącznie więc poliptyk zawiera dwa duże obrazy tablicowe części środkowej, każdy o wymiarach 123 x 204,5 cm, oraz szesnaście obrazów skrzydłowych, na ośmiu tablicach, z których każda ma wymiary ok. 123 x 93 cm.
Pierwsza wzmianka historyczna o malowanej nastawie ołtarzowej znajdującej się w kaplicy zamku w Grudziądzu, pochodzi z ok. 1670 r., z protokołu wizytacji biskupa chełmińskiego Andrzeja Olszowskiego. Kaplica była pierwotnym miejscem przechowywania.
Po zburzeniu kaplicy tablice poliptyku rozdzielono i przeniesiono do kościoła parafialnego św. Mikołaja.W 1883 roku Muzeum Prowincjonalne Prus Zachodnich w Gdańsku kupiło siedem tablic skrzydłowych poliptyku. Ósmą tablicę z przedstawieniem Zmartwychwstania na awersie i N. Marii Panny ze św. Janem Ewangelistą na rewersie przeniesiono do kaplicy cmentarnej. W kościele św. Mikołaja pozostały dwie tablice centralne.
W latach 1907-15 wszystkie tablice sprowadzono na zamek w Malborku , gdzie zostały poddane konserwacji i scaleniu przez malarza Andrzeja Wesołowskiego, pod kierunkiem konserwatora Conrada Steinbrechta. Scalony poliptyk umieszczono w zamkowej kaplicy św. Wawrzyńca.
W 1945 roku poliptyk zabezpieczony w lochach zamkowych przez Polskie Wojsko, przeniesiony został do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, rok pózniej przekazany na własność do Muzeum Narodowego w Warszawie, gdzie znajduje się do dzisiaj.
------------------------------------T .Żółkowska- Huszcza, Grudziadz 1991 - fotografie
- Wolna encyklopedia internetowa "Wikipedia"- żródła własne autora