Warszawa przed i po II wojnie światowej. Jak zmienił się "Paryż Północy"? Zdjęcia, które trzeba zobaczyć

Przypominamy artykuł z 2019 roku.

Warszawa mocno ucierpiała już w toku walk we wrześniu 1939 r. Potem było jeszcze gorzej. W czasie powstania warszawskiego zniszczeniu uległo ok. 25 proc. zabudowy miasta. Stare Miasto został całkowicie zrujnowane razem z Zamkiem Królewskim.

Inne dzielnice, jak Śródmieście, Powiśle, Czerniaków czy Mokotów także poważnie ucierpiały. Poza tym wszystkie mosty były wysadzone. Jednak nazistowskie kierownictwo postanowiło doprowadzić destrukcje Warszawy do końca. Odpowiednie rozkazy wydał Reichsführer-SS Heinrich Himmler 8 października 1944 r. na naradzie w swojej kwaterze polowej w Prusach Wschodnich.

- To miasto ma całkowicie zniknąć z powierzchni ziemi i służyć jedynie jako punkt przeładunkowy dla transportu Wehrmachtu. Kamień na kamieniu nie powinien pozostać. Wszystkie budynki należy zburzyć aż do fundamentów. Pozostaną tylko urządzenia techniczne i budynki kolei żelaznych - zarządził Himmler.

Barbarzyński rozkaz wprowadzały w czyn policyjne oddziały saperów, tzw. Technische Nothilfe, dowodzone przez SS-Gruppenführera Willego Schmelchera. Opracowały one systematyczną metodę destrukcji miasta. Najpierw opróżniali obiekty, które miały ulec zniszczeniu - domy mieszkalne, zakłady przemysłowe i budynki użyteczności publicznej - ze wszystkiego, co z ich punktu widzenia miało jakąkolwiek wartość (dobra te wywożono do Rzeszy). Potem do akcji wkraczały oddziały "podpalaczy", z tzw. Brandkommando, które wzniecały pożar przy pomocy miotaczy ognia. Następnie, po kilku dniach, wypalone budynki były wysadzane przez jednostki saperów ze Sprengkommando.

Oddziały Technische Nothilfe uczyniły poważne spustoszenia zwłaszcza na Woli, Śródmieściu Północnym i na Żoliborzu. Odpowiadały m. in. za wysadzenie Pałacu Saskiego, Pałac Brühla i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego na Placu Saskim. Poza tym spaliły, wraz z drogocennymi księgozbiorami i unikatowymi dokumentami, m. in. gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich, Archiwum Akt Nowych na Rakowieckiej i Archiwum Miejskie (Arsenał). Nie oszczędzono także obiektów infrastrukturalnych jak elektrownia na Powiślu, Stacja Filtrów czy budynek Dworca Głównego.

W efekcie, do nadejścia Sowietów w styczniu 1945 r., Niemcy zniszczyli 84 proc. zabudowy lewobrzeżnej Warszawy. Miasto stało się jednym wielkim morzem gruzów. Straty materialne z tego tytułu wyceniono w 2004 r. na 45 mld dol.! Utratę dziedzictwa historycznego i dóbr kultury trudno jest wycenić.

Warszawa przed i po wojnie w statystyce

- przed wojną: 1 265 mln

- po wojnie: 478 tys. (1946)

- przed wojną: 141,5 tys. km2

- po wojnie: 427,2 tys. km2

- przed wojną: 9 290 mieszkańców/km2

- po wojnie: 2 671 mieszkańców/km2 (1945)

- przed wojną: 3,9 na tysiąc osób

- po wojnie: - 5,8 na tysiąc osób

ZOBACZ TAKŻE: Ruiny, groby, okopy, wraki. Zdjęcia Warszawy zaraz po wejściu Niemców w 1939 r.

CZYTAJ TAKŻE: Bazar Janasza, handel uliczny, barwne postacie i indywidua. Okupowana Warszawa w obiektywie niemieckiego fotografa [ZDJĘCIA]

CZYTAJ TAKŻE: "Ksiuty w olejandrach", prostytutki i przekręty. Ciemna strona przedwojennej Warszawy we wspomnieniach taksówkarza