Grudziądz podziemny i naziemny. Dom przy ul. Kościelnej 7

Z obiektów mieszkalnych, w których zapewne przebywał Mikołaj Kopernik podczas pobytu w Grudziądzu pozostał tylko dom przy ul. Kościelnej 7. Kilka lat temu p. Jerzy Szwarc uzyskał informację, że w tym domu mieszkał w czasie pobytu w Grudziądzu Mikołaj Kopernik.
Informacja taka miała być w aktach budowlanych tego domu. W Archiwum Państwowym w Toruniu nie udało mi się dotrzeć do tych akt budowlanych. Informację uzyskaną od p. J. Szwarca uznałem za prawdopodobną, ponieważ ta kamienica należała do kanoników chełmińskich, jest raczej pewne, że tam mieszkał w czasie pobytu w Grudziądzu Mikołaj Kopernik.
W wizytacji kościelnej z 1787 r. dom ten jest opisany następująco:
„Probostwo od wschodniego rogu ku południowi Kościoła stoi masyw murowane, bardzo wąskie Probostwo poprzek budowane. Od cmentarza są drzwi do sieni na której na prawą stronę przy masyw murowanym kominie idą drzwi do izby czeladnej o 2 oknach ku północy o piecu zielonym i kominku na lewej stronie pomienionych drzwi ku zachodowi Ida drzwi do drugiej małej sieni, na której spadziste drzwi do schodów do małego murowanego sklepu, za tą ścianą idą ku północy drzwi do małej izdebki o 1 oknie i o zielonym piecu i kominku, w obydwóch podłoga z tarcic.
Na lewej ręce ku wschodowi idą drzwi do małej komórki dla chowania drew, z której Ida drzwi na ulicę. Przy drzwiach na pierwszej sieni idą stare wcale niewygodne, tak dla nogi, jak dla głowy schody na drugą kontygnacyą przy schodach ku północy jest małe okno z 2 prętami żelaznemi, a drugie wyżej bez prętów, przy schodach przy schodach na prawej ręce ku zachodowi idą drzwi z zamkiem antabowym i kluczowym do izby o dwóch oknach ku północy, każde od 2 skrzydłach. W izbie jest piec niebieski pstro malowany kominek i w murze szafa, przy której idą małe drzwiczki z ałymi równie niewygodnemi schodami do małej sienki, za którą drzwi Ida do spiżarni. Na lewej ręce górnej i pierwszej sieni podobne drzwi do izby o 2 oknach, jedno ku południowi, a drugie ku północy, każde od dwóch skrzydłach piec pstro malowany i kominek mały, ta izba jest tarcicami przegrodzona, za przegrodą są dwa podobne okna, jedno ku wschodowi, a drugie ku północy.
Na prawej ręce za pierwsza przegrodą jest druga podobna z małymi drzwiami, zamkiem kluczowym do małego schowania. Probostwo jest dachówką reparacji potrzebującą pokryte, kozły musza być zepsute i pognite , ponieważ dach wcale jest zgięty."
W podanym tu opisie jest jeszcze dom przy ul. Kościelnej 5, rozebrany na przełomie lat 80/90 XX w. aż do fundamentów i ponownie odbudowany oraz dom, który stał po prawej stronie bramy na terenie kościoła. Obecnie jest tam parking.
W katalogu zabytków z 1974 r. dom ten pochodzi z lat 70 XVIII w. W katalogu tym oznaczony jest jako Nr 5. O piwnicy jest tylko jedno zdanie: „ Piwnice sklepione kolebkowo, z głęboko rozglifinymi świetlikami." Po około 40 latach od skatalogowania tego domu warto dodać, że wtedy jeszcze nie wiedziano, że przy tej ulicy i innych średniowieczny parter jest na głębokości ok. 3 m poniżej obecnego poziomu ulicy. Obowiązywała też bardzo powierzchowna metoda datacji w oparciu o wiązania cegieł. Dom ten posiada wiązanie krzyżowe, podobnie jak np. spichrze 9-11, zbudowane przed 1345 r. Wtedy uważano powszechnie, że takie wiązanie zaczęto stosować dopiero od XVII w. W ten oto sposób „odmłodzono". Pomyłka w datacji jest oczywista, ale ze strony Miejskiego Konserwatora Zabytków nie ma inicjatywy wszczęcia procedury urzędowej aktualizacji danych o zabytkach wpisanych już do rejestru.
Dom przy ul. Kościelnej 7 jest tego ewidentnym przykładem. Został skatalogowany jako zbudowany ok. 1775 r., natomiast opis domu z 1787 r. pokazuje go jako zrujnowany. Żeby jeszcze było ciekawiej, to zamurowane okna w piwnicy posiadają cechy romańskie. Niewątpliwie pochodzą ze średniowiecza.
Dom ten jest też ważny dla przewodników po Grudziądzu, ponieważ bez obaw, stojąc z grupą na rogu ul. Ratuszowej, Kościelnej i Placu Miłośników Astronomii mogą powiedzieć o domu przy Kościelnej 7, że właśnie tu zapewne mieszkał w czasie pobytu w Grudziądzu Mikołaj Kopernik. Przypuszczalnie właśnie tu były pokoje gościnne. Przed 1648 r. sami kanonicy chełmińscy mieli swoją rezydencję na miejscu obecnego kościoła pojezuickiego.