Historia Izby Pamięci Narodowej w CKU

W latach 1973- do lat 90 XX w. w Centrum Kształcenia Ustawicznego była Izba Pamięci Narodowej. Od czasu do czasu spotykam dawnych uczniów, którzy wspominają lekcje w tym szkolnym mini muzeum.  To mini muzeum nie istnieje już od wielu lat. Warto jednak o nim przypomnieć. Tym bardziej, że wiele osób uczęszczało do CKU, a przed jego powołaniem w 1977 r. do Zespołu Szkół Zawodowych Nr 1 i zapewne te osoby są ciekawe, jaki był los zgromadzonych tam z ich udziałem  eksponatów. Była to w latach 70 jedna z największych, pod względem liczy eksponatów Izba Pamięci Narodowej w ówczesnym województwie toruńskim. Poniżej mój artykuł z 2008 r., który był przeznaczony do Kalendarza Grudziądzkiego, ale się w nim nie zmieścił.
 
Tekst z 2008 r.
Izba Pamięci Narodowej w Centrum Kształcenia Ustawicznego
 
Jedną z wielu form kształcenia historycznego było i jest zakładanie w szkołach izb pamięci. W 2 poł. XX w. kuratoria oświaty propagowały zakładanie w szkołach Izb Pamięci Narodowej. Jedna z nich była w latach 1973-1995 w gmachu obecnego Centrum Kształcenia Ustawicznego przy ul. Legionów 2.  Izba ta w swojej pierwotnej formie już nie istnieje. Warto jednak wspomnieć o jej zbiorach w „Kalendarzu Grudziądzkim” w 35 rocznicę jej powstania. Jej bogate zbiory nie przepadły, zostały przekazane do Muzeum w Grudziądzu.
Izba została uroczyście otwarta 12 października 1973 r. Jej organizatorem i opiekunem do 1981 r. był Tadeusz Budzyński. Zbiory liczące 310 eksponatów umieszczone były    w oddzielnej sali o powierzchni 45 m2. Zgrupowane były w czterech działach tematycznych:
„Nigdy więcej Września, nigdy więcej wojny”
„Wkład Polaków w zwycięstwo nad faszyzmem”
„Powstanie i rozwój PRL (XXX-leciePRL)”
„Tradycje i osiągnięcia Grudziądza oraz tradycje Szkoły”
Już na samym początku swojego istnienia ta Izba Pamięci Narodowej otrzymywała liczne nagrody i wyróżnienia. W 1975 r. została uznana za najlepsza  Izbę Pamięci Narodowej w ówczesnym województwie bydgoskim. Tadeusz Budzyński przy pomocy uczniów zgromadziły setki różnych dokumentów oraz militariów. Aczkolwiek zgodnie z ówczesnymi założeniami oświatowymi propagowano historię ruchu robotniczego, szlak bojowy ludowego Wojska Polskiego od Lenino do Berlina oraz martyrologię obywateli polskich podczas II wojny światowej, to w zbiorach Izby znalazły się eksponaty odbiegające od tej tematyki.   W omawianej kolekcji znajdowały się różne typy bagnetów, szabli, luf karabinów, hełmów. Interesujący był zbiór pistoletów sygnałowych. Największą jednak wartość naukową stanowiły dokumenty. W tym zbiorze były różnego rodzaju świadectwa zarówno cywilne jak i wojskowe, w tym dotyczące Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz dotyczące okupacji hitlerowskiej na terenie Grudziądza. Wśród dokumentów były nawet dotyczące rodziny Guderian. Nie wiadomo, czy mają one związek z rodziną gen. Heinza Guderiana, który brał udział w napaści na Polskę w 1939 r. i urodził się w Chełmnie. W kolekcji były również mapy sztabowe, w tym dotyczące naszego regionu. Bardzo wymowną była mapa niemiecka   wytyczoną granicą niemiecko-sowiecką.
Po przejściu T. Budzyńskiego na emeryturę kolejnymi opiekunami tego szkolnego muzeum byli nauczyciele historii w CKU: Ewa Czarnecka, Szczepan Kłosiński, Marzena Remiś, Bogdan Grodowski, Marek Szajerka. Nowi opiekunowie dokonali gruntownej zmiany ekspozycji. Zbiory zaczęto ewidencjonować wg kanonów muzealnych, czyli poprzez kwerendę źródłową dodawać opis danego eksponatu. Eksponaty pogrupowano wg następujących działów:
I.                   Dział militariów.
II.                Dział listów i dokumentów
III.             Dział prasy archiwalnej.
IV.             Dział numizmatyczny.
V.                Dział dokumentacji fotograficznej.
VI.             Dział bibliofilski.
VII.          Dział tradycji rzemiosła i przemysłu.
 
Na zajęciach koła historycznego młodzież uczyła się, jak rozpoznać np. typy bagnetów po kształcie bruzd, okładzin rękojeści, nitów itp. Zajęcia te cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród młodzieży.
Taki sposób prowadzenia Izb Pamięci Narodowej był zalecany przez Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy  Kuratorium Okręgu Szkolnego pismem z dnia 17 kwietnia 1975 r.  Wg tych kryteriów Izba Pamięci Narodowej w CKU w Wojewódzkim Konkursie Izb Pamięci Narodowej, zorganizowanym w 1988 r., zdobyła w kategorii szkół średnich II miejsce na 8 startujących.
W 1990 r. Izba Pamięci Narodowej wzbogaciła się o kolejne cenne eksponaty.    Z jednostki wojskowej w Cytadeli szkoła otrzymała 15 sztuk broni palnej, w tym moździerz artyleryjski 82 mm z pełnym oprzyrządowaniem.
Problemy z konserwacją eksponatów, lokalowe szkoły spowodowały, że od 1992 r. zaczęto etapami przekazywać zgromadzone eksponaty do Muzeum  Grudziądzu. Przekazywanie eksponatów trwało do 2006 r.  Przed rozpoczęciem przekazywania zbiorów do Muzeum w Izbie Pamięci Narodowej było około 500 pozycji muzealnych. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż np. w 1992 r. przekazano hełm kawaleryjski WZ.1915 typu francuskiego. Był to pierwszy tego typu egzemplarz w zbiorach grudziądzkiego muzeum. Również cennym nabytkiem dla muzeum stał się bardzo dobrze zachowany pistolet „VIS” WZ. 1935. Do czasu przejęcia kolekcji broni z CKU muzeum posiadało tylko egzemplarz wykopaliskowy, silnie skorodowany. Z bibliofilskich pozycji przekazanych do Muzeum warto wspomnieć o oryginalnym egzemplarzu Kodeksu Napoleońskiego z lat 1807-1814. Jest przypuszczalnie jedyny oryginalny egzemplarz tego kodeksu w Grudziądzu.
Prace nad skatalogowaniem przekazanej przez Dyrekcję CKU kolekcji nadal prowadzą pracownicy Muzeum. Wiadomo, że posiada ona duża wartość naukową.
Izba Pamięci Narodowej w CKU nie została formalnie zlikwidowana. Nadal przechowuje się tam ciekawe eksponaty i archiwalia. Dotyczą one jednak głównie historii budynku szkolnego. Część z nich jest wyeksponowana na korytarzu szkolnym. Autorem ekspozycji jest pracownik naukowy Muzeum Anna Wajler.
Ciekawostką jest również fakt, że w 2006 r. na terenie CKU zgromadzono czasowo znaczne ilości średniowiecznej cegły, pochodzące z wieży Klimek. W jej segregacji uczestniczyli też słuchacze Liceum Wieczorowego i Zaocznego dla Dorosłych. Lekcje historii, na których wykorzystywano jako eksponaty średniowieczne cegły z Klimka, cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród słuchaczy. Również w 2008 r. czasowo były tam zgromadzone artefakty z badań archeologicznych ś.p. dr. A. Pawłowskiego. One tę służyły pokazowo na lekcjach historii.
Ta działalność, w tym także odrestaurowanie w latach 1996-1997 auli szkoły, opieka nad jedynym zegarem wieżowym w Grudziądzu z XIX w., dźwigiem towarowym „Paternoster” jest kontynuacją idei Izby Pamięci Narodowej. Obecnie jest to jednak w ujęciu dziedzictwa europejskiego.
Nadal na zagospodarowanie czeka wstępnie przygotowana piwnica   powierzchni około 45 m2.
Posłowie z 2014 r.
W styczniu 2009 r. odszedłem na emeryturę i przed odejściem na emeryturę dopilnowałem, by do Muzeum przekazano dawne sztandary szkolne, co też zostało dokonane. Niewątpliwie ta Izba Pamięci Narodowej spełniła swoje zadanie a nawet niektórzy uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej i liceum ogólnokształcącego dzięki jej istnieniu połknęli bakcyl kolekcjonerstwa. Wspominał mi np. o tym majster budowlany, pracujący przy odrestaurowywaniu Białej Karczmy za Wisłą, dwa lata temu, czy też inny majster, pracujący przy zabezpieczeniu podstawy wieży Klimek w 2007 r. Praca pozalekcyjna w tym mini muzeum wyczuliła te osoby w młodości na historię przedmiotów zabytkowych. To wyczulenie zaowocowało w przyszłości, w pracy zawodowej.
 
 
Zdjęcia
 
1.      Fragment ekspozycji w latach siedemdziesiątych XX w.
2.      Fragment ekspozycji w latach siedemdziesiątych XX w.
3.      Jeden z eksponatów.7,62 mm ckm wz. 1910 – Maxim.