Kamienica przy ul. Twardej 28 wpisana do rejestru zabytków. "To cenny dokument historii dawnej Warszawy"

Zabytkowa już nieruchomość (a właściwie dwie połączone kamienice frontowe) znana również jako kamienica Lejba Osmosa, mieści się tuż przy rondzie ONZ, na styku ulic Twardej i Ciepłej. Została wybudowana w 1911 r., a od 1940 r. znajdowała się na terenie Getta Warszawskiego.

Budynek stanowi cenny dokument historii dawnej Warszawy, a zwłaszcza historii społeczności żydowskiej na terenie stolicy oraz dokonujących się przemian stylistycznych i formalnych, które czytelne są w obrębie jednej nieruchomości. Dzieje budynku wiążą się również z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej, w tym epizodami związanymi z Gettem Warszawskim - czytamy w uzasadnieniu decyzji opublikowanej na stronie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Kamienica jest jedyną pozostałością historycznego przebiegu ulicy Twardej, która po wojnie została przebudowana i podzielona na trzy części. Jej nazwę zmieniono na ul. Krajowej Rady Narodowej (KRN), wytyczona została także ul. Marchlewskiego (dziś al. Jana Pawła II), a w 1965 r. powstało rondo ONZ.

Podczas II wojny światowej uszkodzony został północno-wschodni narożnik budynku frontowego i część oficyny północnej. Po tym, jak w latach 60. nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa, przeprowadzono generalny remont elewacji - usunięto pozostałości oryginalnego wystroju, otynkowano ściany, a następnie ujednolicono wygląd.

Wewnątrz kamienicy zachowały się jednak pozostałości jej bogatego wystroju, m.in. kamienne schody z profilowanymi stopnicami i metalową balustradą o dużych przęsłach z dekoracją w kształcie liści akantu, dekoracje sztukatorskie (fasety, profile i rozety o motywach floralnych i geometrycznych), posadzki taflowe i ceramiczne czy pozostałości prostych pieców kaflowych. W drugim budynku zachowały się z kolei marmurowe schody i ceramiczne posadzki, metalowa balustrada z geometryczną dekoracją, a także dywanowa dekoracja sztukatorska stropów.

Na szczególne podkreślenie zasługuje wyjątkowo bogata dekoracja sztukatorska oraz wprowadzenie w większości pomieszczeń taflowych parkietów świadczących o reprezentacyjnym charakterze zabudowy posesji

Nie bez znaczenia jest też wysoka wartość historyczna kamienicy. Jak uzasadnia mazowiecki konserwator zabytków, jest ona "bezcennym reliktem okresu świetności ul. Twardej", która już w XIX w. była ważną miejską arterią. Dzieje kamienicy są też nierozerwalnie związane ze społecznością żydowską.

Szczególnego znaczenia kamienicy nadaje fakt, że w l. 1940-1942 budynek znajdował się w dzielnicy żydowskiej, na terenie tzw. Małego Getta. Tym samym pozostaje on cennym dokumentem obecności społeczności żydowskiej na terenie Warszawy oraz jednym z nielicznych reliktów dokumentujących charakter i skalę przedwojennej zabudowy ul. Twardej.