Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku nagradzane na całym świecie. To najlepsze muzeum w Polsce?

Muzeum Piłsudskiego w Sulejówku, otwarte dwa lata temu (14 sierpnia 2020 roku) wyrasta na najważniejszą placówkę tego typu w Polsce. Spektakularny budynek wchodzący wiele metrów pod ziemię, ulokowany w dawnej rezydencji Józefa Piłsudskiego na pewno jest jednym z najciekawszych muzeów narracyjnych w kraju. Losy Marszałka i Polski od końca XIX wieku, przez cały wiek XX zdają się kluczowe do zrozumienia problemów współczesnej Rzeczypospolitej.

Ekspozycja wystawy - przygotowana przez trzy pracownie - Ralph Appelbaum Associates, WXCA i Platige Image zdobywa uznanie na całym świecie. Niedawno otrzymała nagrodę IF Design Award 2022 w kategorii Public Exhibitions. Wcześniej muzeum nagrodzono także:

• Złotą Muzą w konkursie MUSE Design Awards w kategorii Interior Design
• Grand Prix 2020 w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla
• oraz wyróżnieniami w konkursach IDA Design Awards i Red Dot Award: Brands & Communication Design.

Z kolei za wygląd samego budynku odpowiada pracownia PIG Architekci.

Poniżej przypominamy nasz opis wystawy z połowy 2021 roku.

Józef Piłsudski do Sulejówka przeniósł się w 1923 roku. Był wtedy po pięćdziesiątce. Po latach walk i zmagań o niepodległą Polskę osiadł pod Warszawą. Wreszcie znalazł tam swój dom, swoje miejsce. Po tragicznej śmierci pierwszego Prezydenta RP (Gabriel Narutowicz został zastrzelony), Piłsudski wycofał się z życia publicznego. Wrócił trzy lata później (1926), by po zamachu majowym przejąć władzę.

Przez trzy lata Sulejówek był domem Marszałka. Teraz w tym miejscu, na zielonym terenie, nieopodal dworku "Milusin" wyrosły dwie złączone ze sobą pudełkowe bryły - Muzeum Józefa Piłsudskiego, zaprojektowane przez pracownię PIG Architekci. Pod ziemią, na dwóch poziomach, skrywają ogromną ekspozycję (ponad 2 tys. mkw.) opowiadającą o życiu jednego z najwybitniejszych Polaków. Wystawa główna nosi nazwę: "Dla Rzeczypospolitej. Józef Piłsudski 1867-1935". Po latach starań, opóźnieniach i problemach (związanych także z pandemią) wystawę otwarto 10 lutego 2021 roku. Niestety bez błysku fleszy i przemówień ministrów. Ale to nie szkodzi. Piłsudski obroni się sam.

- Wystawa ma charakter narracyjny i pomyślana jest wokół opowieści o życiu Józefa Piłsudskiego na tle epoki, którą współtworzył polityczne, militarnie czy kulturowo. To wystawa o fragmencie historii Polski z perspektywy tego, co było najbliższe Piłsudskiemu - mówił nam Robert Supeł, dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego. - Koncepcja wyłoniona w konkursie wprowadziła nową jakość do wystaw narracyjnych, które znamy z innych instytucji muzealnych. Została oparta o autentyczne obiekty, artefakty, a "scenografię" ograniczono do minimum, by wzmocnić kontakt z autentykiem

By przenieść się do końca XIX wieku, czasów młodości Józefa Piłsudskiego, schodzimy czternaście metrów pod ziemię. Długim, wąskim lecz wysokim korytarzem cofamy się o ponad sto lat. Wystawa została przedstawiona na planie kwadratu. Obchodzimy ją trzykrotnie, trasą przypominającą ruchy wskazówek zegara. Z każdą dekadą wchodzimy coraz wyżej - coraz bliżej powierzchni. Z okresu konspiracyjnego (najniższej) do niepodległej Polski.

W Sulejówku wyłonione w konkursie pracownie WXCA, Ralph Appelbaum Associates i Platige Image przygotowały niezwykłe muzeum. Nie ma tu zbyt wielu artefaktów, dotykowych ekranów multimedialnych, ani opisów zajmujących całe ściany. Wszystko spójnie uporządkowane jest w przestrzeni, która oddziałuje na odbiorców. To nie przypadek, że schodzimy głęboko pod ziemię, by w ciasnych salach dowiedzieć się o konspiracji czy później dumnie prostujemy się w wysokiej sali, gdzie złotymi literami zapisano słowa Piłsudskiego "pragnę notyfikować rządom i narodom wojującym i neutralnym istnienie Państwa Polskiego niepodległego (...)".

Zwiedzając kolejne galerie wychodzimy z cienia. Robi się widniej, jaśniej i szerzej. To przede wszystkim światło prowadzi nas przez kolejne sale. W czasie projekcji podświetlane są te elementy, na które w danej chwili powinniśmy zwrócić uwagę. Najważniejsze (pisma, bądź artefakty) znajdują się w centrum sali, niczym relikwie. Ciekawostki można doczytać z boku.

W muzeum przedstawiono pięć następujących po sobie galerii:

• „Ziuk” (1867–1892)
• „Wiktor” (1892–1908)
• „Komendant” (1908–1918)
• „Naczelnik” (1918–1926)
• „Marszałek” (1926–1935).

Oddzielone są od siebie charakterystyczną, wysoką na kilka metrów, złotą ramą. W ten czytelny sposób przechodzimy do kolejnego etapu życia Marszałka. Co ważne, poza informacjami historycznymi, sporo poświęcono myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, a także jego rodzinie. Jak słyszę w czasie oprowadzania, wokół Marszałka narosło zbyt wiele mitów. Mało kto sięga dziś po oryginały i czyta to, co naprawdę miał do powiedzenia. W muzeum jest to możliwe.

Co ważne, placówka stara się nie narzucać interpretacji. Nawet na początku galerii "Marszałek", zaczynającej się od przewrotu majowego, widz ogląda różne informacje. Przedstawione są - niczym nagłówki ze współczesnych portali internetowych czy "paski" z telewizji Obok opisane jest także tło historyczne.

Ale jest też szósta galeria, inna niż wszystkie. Nazwano ją "Symbol". Pojawia się kilkukrotnie, w momencie ważnych wyborów i działań Piłsudskiego. Oprawiona w jasną ramę przestrzeń (zawsze niemal taka sama) pokazuje jak losy i decyzje podejmowane przez Marszałka były kontynuowane w przyszłości. Choćby, jak podziemny kolportaż "Robotnika" łączy się z solidarnościową "bibułą". To pokazywanie, że Polska jest Piłsudskim podszyta - parafrazując Gombrowicza. Że w wielu ważnych, historycznych momentach, odnosimy się do dziedzictwa Marszałka.

- Muzeum powstało nie po to, by tkwić sto lat wstecz, ale żeby nawiązywać także do współczesnych czasów. Stąd galeria "Symbol", a także próba sprowokowania odwiedzających do zadania sobie pytania, dlaczego właściwie Piłsudski jest ważną postacią. Co zrobił, że wciąż w badaniach znajduje się w pierwszej trójcie najważniejszych Polaków w historii - mówił Robert Supeł, dyrektor muzeum. - Będziemy się tym zajmować nie tylko na wystawie, ale także w działaniach edukacyjnych, programach naukowych i w akcjach społecznych.

Instytucja została założona w 2008 roku. Niemal od samego początku budowano obiekt pod wystawę stałą, ale dyrekcja chce także udostępnić cały - niezwykle malowniczy teren - który ma prawie cztery hektary. Na tej działce znajdują się jeszcze trzy zabytkowe budynki. W dworku "Milusin" pokazany zostanie prywatny dom Piłsudskiego. Pierwszy dom Marszałka "Drewniaka" zaaranżuje fundacja "Rodziny Józefa Piłsudskiego". Z kolei w Willi "Bzów" znajdzie się program dla społeczności lokalnej.

- W głównym budynku, poza wystawą stałą, znajdą się wystawy czasowe, centrum edukacyjne, a także mediateka z dostępem do zbioru bibliotecznego. Będą tam też - po zakończeniu pandemii - wszystkie funkcje socjalne, od restauracji, przez kawiarnię, po księgarnię. W muzeum będzie można spędzić wiele godzin, nie tylko wewnątrz, ale także w rozległym ogrodzie, przy okazji zastanawiając się kim był Józef Piłsudski - tłumaczył nam dyrektor muzeum.

Muzeum jest otwarte od środy do niedzieli. W tygodniu w godzinach 10-17, a weekendy (wraz z piątkiem) 10-19. Bilet normalny kosztuje 20 zł, a ulgowy 15 zł. W środę wstęp jest wolny. Na miejscu dostępne są także audioprzewodniki w kilku językach.