Grudziądz jest miastem starszym niż mówi o tym tradycja

Dla mnie jest rzeczą ważną iż prawa miejskie Grudziądz uzyskał wiele lat wcześniej tj. przed krzyżacką lokacją z dnia 18 czerwca 1291 roku. Zwolennicy tej daty dają do zrozumienia, że Grudziądz był miastem krzyżackim, czytaj niemieckim, co nie jest prawdą. Choć samym Krzyżakom to nie przyświecało. Wręcz odwrotnie przyłożyli starań by podkreślić, że Grudziądz był już wcześniej miastem. Co postaram się udowodnić w dalszej części artykułu.
W starożytności jeszcze przed powstaniem świadomości narodowej, powstawały miasta-państwa. W wybranym miejscu osadnicy wznosili palisadę lub mury obronne, wznoszono ołtarz ofiarny i świątynię. Powstawał rynek, forum lub agora. Miejsce handlu i spotkań mieszkańców. Wznoszono budynki mieszkalne i publiczne. Z czasem w miarę bogacenia się powstawały pałace, akropole i inne budowle publiczne. Tak rodziły się miasta. Na obrzeżach morza Śródziemnego i morza Czarnego są tysiące takich miast. Jedne przetrwały do dziś, inne pogrążyły się w odmętach historii. Dla tamtejszych mieszkańców wystarczy maleńka wzmianka lub ślad by stwierdzili, że chodzi o ich miasto. Ich tożsamość i więź z miejscem z którym się związali jest wielka. My Grudziądzanie przywiązujemy małe znaczenie do tych faktów, przez co zostajemy wykorzystani, nie jednokrotnie wykluczeni z miejsca, które nam się należy. Przed laty wyrządzono Grudziądzowi dużą krzywdę odmładzając go o około 100 lat. Śmię twierdzić, że przyczyną tego była odwieczna rywalizacja Grudziądza, Torunia i Bydgoszczy o wpływy i znaczenia naszych ośrodków.
Począwszy od roku 1945 Grudziądzkie władze jak i część historyków przyczyniła się do tego. Przyjęto datę 18 czerwca 1291 roku za datę "narodzin". Jak wiadomo jest to data przywileju lokacyjnego nadanemu miastu Grudziądzowi przez krzyżackiego mistrza krajowego Meinharda z Kwerfurtu (Meinhard von Querfurt). Można przyjąć z dużą dozą prawdopodobieństwa, że Zakon Krzyżacki udzielił Grudziądzowi wcześniej przywileju prawa chełmińskiego. Niepodważalnym dowodem na to jest sama treść przywileju lokacyjnego, w którym kilkakrotnie w tekście dokumentu pada określenie "miasto".
Przytoczę w tym miejscu kilka przykładów: "... że za radą i przyzwoleniem naszych braci daliśmy miastu Grudziądzowi...", "... Co zaś w tym że wymienionym (obszarze) wymaga osądzenia, sędzia rzeczonego miasta Grudziądza...", "... Daliśmy również mieszczanom rzeczonego miasta Grudziądza wolność rybołówstwa...", "... Zezwalamy wymienionym mieszkańcom tegoż miasta, aby corocznie wybierali jednego sędziego...".
Przywilej z 18 czerwca 1291 roku jedynie potwierdzał istniejącemu ośrodkowi miejskiemu prawo chełmińskie. Prawo do połowu ryb w Wiśle od rzeki Osy do wysokości jeziora Rządz, wyznaczał miastu terytorium i prawo wyboru sędziego. Przywilej lokacyjny normalizował także stosunki społeczno-gospodarcze. Jest cennym źródłem dla dziejów Grudziądza w średniowieczu, określający precyzyjnie prawie do jednego metra granice obszaru miejskiego. Jeżeli ma ktoś jeszcze jakieś wątpliwości to przytoczę datę 1277, w roku tym miasto Grudziądz zostaje najechane przez Jadźwingów pod wodzą Skomanda.
Fakt ten w przekazach źródłowych został odnotowany, a Grudziądz określono mianem "civitac et castrum", co znaczy „miasto i zamek". Prawa miejskie Grudziądzowi nadał biskup Chrystian prawdopodobnie przed rokiem 1234 to jest przed dostaniem się do niewoli u Sambów. W czasie jego pierwszych wypraw krzyżowych na Prusy. W tym czasie graniczny grudek z osadą u podnóża Góry zamkowej zamienił się w ważne strategiczne miejsce, z którego prowadzono wyprawy misyjne. Był jednocześnie siedzibą biskupią. Dowodem na to są pieczęcie Grudziądza z wizerunkiem biskupa. Grudziądz jeszcze przed czasami krzyżackimi otrzymał pieczęć, której mieszczanie dotrzymali wierności przez następne kilkaset lat.
Jest to jednoznaczny dowód na to, że pierwszy pan feudalny biskup Chrystian przyznał prawa miejskie. Do naszych czasów nie zachował się żaden dokument i trudno dziś stwierdzić czy nadano mu prawa lokacyjne polskie, magdeburskie czy lubeckie. Osobiście skłonny był bym, że było to prawo magdeburskie z uwagi na fakt, że biskup Chrystian pochodził z Pomorza Zachodniego, a ściślej z Chociwla koło Stargardu Szczecińskiego.
Grudziądz o wiele wcześniej trafiał na łamy kronik historycznych ówczesnego świata, wzmiankowano już o nim w źródłach z roku 1065 (Grudomzch), w 1216 (Grudenc) i w roku 1222 (Grudenz). Nie piszę o okresie globalnej informatyki świata lecz o bardzo odległych czasach, w których skrybowie spisywali  tylko istotne fakty. Takim faktem było miejsce, w tym przypadku miasto Grudziądz.
Przytoczyłem fakty historyczne i pośrednie prawdopodobne fakty historyczne. Sam brak najstarszych dokumentów nie świadczy jeszcze przeciw istnieniu miasta z przed roku 1291. Gdyż było wielokrotnie w tamtych czasach palone i grabione. Najlepszym dowodem jak wielkie to mogą być spustoszenia jest rok 1945, w którym to roku zniszczono, spalono i stracono bezpowrotnie wiele dokumentów . Czy fakt braku jakiejkolwiek dokumentacji technicznej, aktów własności świadczy o tym, że kamienica przed którą stoję jej nie ma? Czy w przypadku straty dokumentów tożsamości i zniszczenia aktów cywilnych tego człowieka nie ma? Więcej w tym wszystkim akademickich dywagacji, przysłowiowego bicia piany niż rzetelnej wiedzy.
Początki osadnictwa w okolicy Góry Zamkowej sięgają pierwszych wieków naszej ery. To tędy przebiegał Szlak Bursztynowy z południa Europy po Bałtyk. To właśnie tędy biegł szlak „żelazny" z zachodu Europy na wschód. To szczególne położenie zdecydowało o znaczeniu i randze tegoż miejsca. Topografia okolicznego terenu, który utworzyły Basen Grudziądzki, a w nim Kępę Forteczną z Górą Zamkową. Od strony zachodniej broniła dostępu stroma skarpa spadająca do Wisły, od wschodu bagna i jeziora broniły dostępu do pierwszych osad, strażnic, gródków, następnie miasta.
Ten przysłowiowy graniczny przyczółek dwóch światów Bałtów i Słowian był świadkiem rodzącej się kultury. Ośrodkiem handlu i kroczącego na wschód chrześcijaństwa. Przez długie lata był ważnym strategicznym miastem.Jak napisałem na samym początku, Grudziądz jako miasto funkcjonowało wiele lat wcześniej niż zakłada to tradycja. Powinniśmy być dumni z miejsca, w którym przyszło nam żyć. Grudziądz był miastem słowiańskim na długo przed lokacją z dnia 18 czerwca 1291 roku. Te fakty są niepodważalne. Jeżeli zmienia je osoba nie posiadająca wiedzy, w jakiś sposób jest to zrozumiałe. Ale jeżeli robią to osoby, które posiadają elementarną wiedzę lub tak im się wydaje, że ją mają świadomie ją fałszują.
Wiesław Hawełko
Źródła:" Lokacja Grudziądza w roku 1291. Studium historyczno-archiwalne " – Krystyna Zielińska – Melkowska" Rocznik Grudziądzki tom IX „. Lokacja i po lokacyjne przemiany miasta Grudziądza w XIII-XIV wieku – Stanisław Reszkowski" Przewodnik po Grudziądzu " – Józef Błachnio" Grudziądz miastem Chrystiana. Materiały posesyjne. Pierwsze sympozjum z 18 października 1997 roku. "" Grudziądz miastem Chrystiana. Materiały posesyjne. Drugie sympozjum z 4 grudnia 1998 roku. "