Pasaż Italia został "wyremontowany". Nowe graffiti szybko zniknęło. Czy to nie narusza zabytku?

Kawiarnia „Italia” powstała prawdopodobnie w 1926 roku. Założył ją - jak pisaliśmy tutaj - Frassati, włoski magnat i założyciel gazety „La Stampa”. Prowadzeniem tego miejsca zajęła się jego córka Luciana Gawrońska-Frassati. To właśnie wtedy powstał modernistyczny Pasaż „Italia”. Piękne miejsce podupadło po wojnie.

W 2009 roku kamienica – do której przynależy pasaż – została zreprywatyzowana. Ale w 2022 roku komisja reprywatyzacyjna cofnęła tę decyzję. Na tym urzędniczym klinczu tracą zabudowania. Pasaż od lat był w fatalnym stanie. Odrapany, pokryty przypadkowymi napisami… Zupełnie nie przypominał „perełki” z lat 20. XX wieku.

Kilka dni temu artysta uliczny Dominik Jan Gralak stworzył w tym miejscu mural. To, jak podaje marka Converse, która finansowała przedsięwzięcie „manifestacja artystycznego dziedzictwa, które odnajduje nowe życie w sercu miasta”. Inspiracją miały być malarstwo uliczne Barcelony, Berlina czy Buenos Aires.

„Miejsce zostaje w rękach dotychczasowych właścicieli. Pasaż został wyremontowany przez artystę Dominika Jana Gralaka, którzy tworzy sztukę streetstyle. Marka Converse wsparła tą inicjatywę oraz działania twórcze, ale nie staje się właścicielem miejsca. Na ten moment, przestrzeń będzie funkcjonować jak dotychczas” – podało nam biuro prasowe marki.

Wybraliśmy się, by sprawdzić jak teraz wygląda Pasaż Italia. Na miejscu nie ma śladów remontu. Nasz fotograf początkowo... wcale nie zauważył zmiany. Faktycznie graffiti wykonane przez Gralaka zostało zamalowane. Na nim znalazły się malunki innych, przypadkowych osób. Dokładnie w taki sposób dzieje się w tym miejscu od lat. W tym przypadku można rzeczywiście stwierdzić, że to miejsce działa tak, jak dotychczas.

Przypomnijmy, że cały Pasaż Italia znajduje się w gminnej ewidencji zabytków. Czy mural - który zdążył zostać zamalowany - na historycznych zabudowaniach nie narusza zabytku? Odezwaliśmy się w tej sprawie do Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (MWKZ).

- Pasaż Italia nie jest wpisany do rejestru zabytków indywidualnie. MWKZ nie wydaje pozwoleń na prace polegające na wykonaniu graffiti w środku - tłumaczy nam Andrzej Mizera, przedstawiciel MWKZ. Pasaż znajduje się natomiast w ewidencji gminnej. Poprosiliśmy zatem o komentarz Michała Krasuckiego, Stołecznego Konserwatora Zabytków. Jak usłyszeliśmy w rozmowie - konserwator nic nie wiedział o planowanym pokryciu zabytku graffiti.

Jak ustaliliśmy, budynek należy do prywatnego właściciela, który musiał wydać zgodę na mural. Miasto nie miało podstaw prawnych, by w tej sprawie interweniować. - Podobne akcje na miejskich obiektach są konsultowane ze mną i z biurem architektury. Jeżeli jest to zwykłe malowanie, na budynku prywatnym, to nie trafia to w żaden tryb (mimo wpisania do Gminnej Ewidencji Zabytków - red.) - tłumaczy nam Michał Krasucki, Stołeczny Konserwator Zabytków.

Mówi nam wprost o "czarnej dziurze" w przepisach. Sprawę załatwią dopiero zmiany, które zaczną obowiązywać od przyszłego roku. - Pasaż Italia "łapie się" w obszar parku kulturowego "Historyczne Centrum Warszawy", który zacznie obowiązywać w 2025 roku - przyznaje Krasucki. Wtedy takie akcje musiałyby być konsultowane z miastem. Jeszcze prostszą drogą jest plan miejscowy regulujący wygląd historycznych budynków. Niestety obszar z Pasażem Italia nie jest objęty planem.