Jakie powinno być centrum miasta?

Wbrew pozorom, co byłoby stosunkowo najprostsze do rozwiązania, nasze centrum to nie tylko zjawisko „złej architektury” (zawsze pojmowanej subiektywnie), niespójnej wizualnie tkanki miejskiej, nadmiaru reklam czy kwestionowanych przez wielu gorzowian rodzajów działalności gospodarczych. Niestety – ogrom problemów, jakie przyjdzie rozwiązać (magistratowi, urbanistom/architektom oraz zainteresowanym firmom publicznym i prywatnym przy pewnym współudziale mieszkańców), jest naprawdę spory, a ich bagaż nagromadzony przez wiele dekad, będzie trudno „udźwignąć” merytorycznie.Dobrze, by wszyscy zainteresowani, także mieszkańcy Gorzowa, mieli powszechną świadomość, iż to, co nas czeka, należy rozpatrywać w perspektywie nie kilku lat, ale kilkunastu, z horyzontem strategicznym ustawionym na lat kilkadziesiąt. Niestety, problemy których Gorzów dziś doświadcza (choć dotyczy to wielu miast w Polsce), a których odzwierciedlenie znaleźć można w jego (fachowo) strukturze funkcjonalnej i przestrzennej centrum, to swoista mieszanka zagadnień historycznych ostatnich dekad, ekonomicznej struktury miasta, sfery społecznej (ukształtowanie lokalnej społeczności wskutek masowych przesiedleń), a więc także kulturowej czy w końcu braku umiejętności wypracowania spójnego i kompleksowego programu działań i szerokiej debaty publicznej, przy okrągłym stole, wszystkich zainteresowanych programem rewitalizacji centrum, na bazie wcześniej dokonanych analiz społeczno – gospodarczych. Do tej pory w mieście co prawda zaistniało kilka ciekawych inicjatyw dotyczących dyskusji o ładzie funkcjonalnym i przestrzennym centrum. Odbył się również nie tak dawno konkurs na zagospodarowanie centrum miasta. Niestety, to jednak wszystko za mało i można odnieść wrażenie – przy braku pełnego konsensusu wszystkich niezbędnych „aktorów gry o centrum”, których wizje często rozmijają się w poszczególnych założeniach – iż poruszane zagadnienia często dotyczą tylko jednego „wycinka większej całości problemu” (np. tylko architektury dzisiejszego śródmieścia, która w gruncie rzeczy z jednej strony generuje sama w sobie dziś potężne problemy urbanistyczne tej części miasta, a z drugiej – jest tylko elementem wtórnym całej dyskusji, gdyż nie na niej powinna się skupiać cała debata). Ważne jest, iż wszyscy powinniśmy sobie uświadomić (samorząd, sektor gospodarczy i mieszkańcy), że w przypadku śródmieścia Gorzowa konieczny jest wieloletni program naprawczy, gruntownej rewitalizacji ekonomicznej, społecznej i przestrzennej (w takiej kolejności), którego całość dopiero będzie się składać na urbanistyczną naprawę tej części miasta. To program koniecznej koordynacji działań na różnych polach – przykładowo: od potrzeby strefowania wysokości podatku od nieruchomości w zależności od preferowanych przez miasto centro-twórczych działalności gospodarczych, poprzez angażowanie mieszkańców w lokalne inicjatywy „własnego podwórka” połączone z edukacją przedszkolną i szkolną dotyczącą odpowiedzialności „za swoje otoczenie”, a kończąc na potrzebie stworzenia spójnych i kompleksowych planów miejscowych formułujących strategiczne cele i zabezpieczające docelową wizję rozwoju (w tym kwestie komunikacyjne) – z dosłownym rozpisaniem kolejnych zadań w krótkiej, średniej i długiej perspektywie czasowej w strategii rozwoju miasta na zasadzie „krok po kroku”. Więcej – działań wzajemnie ze sobą powiązanych i z siebie wzajemnie wynikających o charakterze przyczyno-skutkowym i konsekwentnej realizacji niezależnie od aktualnie rządzących w mieście. To w końcu konieczność programowania rozwoju śródmieścia niejako „obok” bieżących spraw w mieście przez wiele następnych lat, z zapewnionym jego całościowym wsparciem merytorycznym i zarządzaniem finansowym, w oparciu o okresowo sporządzane analizy jego realizacji (tzw. ewaluacja) i dokonywania stosownych korekt w celach strategicznych. Tego wszystkiego oczywiście nie można osiągnąć bez powszechnej zgody co do wspomnianych celów, określenia priorytetów niezależnie od bieżących potrzeb miasta oraz postawienia sobie kilku zasadniczych pytań: jakie funkcje śródmieście Gorzowa powinno docelowo pełnić? Kto powinien być kreatorem zmian w mieście? Na jakich zasadach oprzeć niezbędną przy rewitalizacji współpracę pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym? Czy też jaka powinna być rola mieszkańców w tym procesie i jakie będą dla nich konsekwencje proponowanych rozwiązań? Dopiero takie spojrzenie i swoiste „przeczytanie” centrum miasta pozwoli zrozumieć przed jak wielkim wyzwaniem w gruncie rzeczy Wszyscy stoimy. Jak wiele problemów przenika się wzajemnie i jak wiele interesów publicznych i prywatnych różnych „aktorów” prawdziwego i kompleksowego procesu rewitalizacyjnego trzeba będzie umieć pogodzić. Wymaga to wielkiego zaangażowania wszystkich zainteresowanych Stron, czasami nawet ponad niedoskonały porządek prawny (np. brak w Polsce prawa w zakresie polityki miejskiej) i wielkiej ogólnej determinacji w realizacji celów strategicznych. Inaczej nie ma nawet mowy o jakiejkolwiek gruntownej korekcie urbanistycznej śródmieścia, co najwyżej o przypadkowych mniej lub bardziej trafionych realizacjach i inwestycjach, jednak niczego nierozwiązujących.