Plac Trzech Krzyży z tramwajami? „Dwunastką” od rogatek Mokotowskich na Plac Teatralny. To wciąż pieśń przyszłości

W czasie remontu Placu Trzech Krzyży budowlańcy odkryli przedwojenny bruk, a także pozostałość linii tramwajowej, która była używana do 1959 roku. - Nie było to dla nas zaskoczeniem, ponieważ w 2004 roku wymienialiśmy nawierzchnię na placu, więc było wiadomo, że te tory tam są. Pozostało pytanie w jakim są stanie. Obecnie jesteśmy w stałym kontakcie z konserwatorem zabytków i wspólnie zastanawiamy się co z tym zrobić – mówi nam Jakub Dybalski, rzecznik ZDM. Okazało się, że tory i bruk są w dobrym stanie. Można je wyeksponować, ale czy mogą też wrócić w to miejsce tramwaje?

Na przełomie XIX i XX wieku Plac Trzech Krzyży (wtedy plac św. Aleksandra) był ważnym miejscem na mapie Warszawy. Istniał tu słynny targ rybny, a także wiele popularnych sklepów. „Ładny skwer, założony razem z przebudową kościoła, dodaje mu ozdoby, a i z czasem, gdy wzmiankowana świątynia zostanie wykończona, będzie tu jeden z najpiękniejszych placów w mieście. Stacya tramwajowa nadaje mu cechę ruchliwości, która w pewnych porach dnia, zwłaszcza wieczorem, ożywa się gorączkowo” – pisano w przewodniku warszawskim z 1893 roku. Wtedy, już od 1881, przejeżdżał tamtędy tramwaj.

Plac ma tramwaje w swoim DNA. Od 26 marca 1908 roku na trasę w Warszawie wyjechały pierwsze tramwaje elektryczne. Z osiemnastu linii (!), które wtedy ruszyły na tory, aż sześć przejeżdżało przez Plac Trzech Krzyży (św. Aleksandra) z czego dwie miały tutaj pętle:

• linia 1 (Mokotów - Powązki)
• linia 2 (Gęsia - Plac św. Aleksandra)
• linia 9 (Mokotów - Wola)
• linia 12 (Plac Teatralny - Mokotów)
• linia 14 (Muranów - Mokotów)
• linia 15 (Muranów - Plac św. Aleksandra).

Dodajmy, że „dwunastka” była najbardziej reprezentacyjną linią. Ruszała z rogatek Mokotowskich, przy placu Unii Lubelskiej, przemierzając Aleje Ujazdowskie, Plac Trzech Krzyży, Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście, aż do Placu Teatralnego. „Dwunastkę” likwidowano jeszcze na długo przed wojną, w 1919 roku, ale potem na przedłużonej trasie (Powązki - Nalewki - plac Teatralny - Krakowskie Przedmieście - plac Trzech Krzyży - plac Unii Lubelskiej - Służew) jeździła „jedynka”. Kursowała aż do rozpoczęcia wojny. O takiej trasie od lat marzą varsavianiści i wielu sympatyków transportu szynowego.

Pytam o to Macieja Dutkiewicza, rzecznika Tramwajów Warszawskich. - „Sercem” jesteśmy za budową nowych linii tramwajowych – mówi na wstępie. - Zjazd przez Plac Trzech Krzyży, w dół Książęcą na Solec, istniał do roku 1959/60. Wtedy tymczasowa zajezdnia znajdowała się pod Mostem Poniatowskiego, a linie 23 i 24 kończyły tam bieg – przywołuje dawne karty stołecznych tramwajów. I to właśnie prawdopodobnie te tory z przełomu lat 50. i 60. znaleziono.

Rzecznik sercem jest za taką reprezentacyjną trasą – jak przyznaje sam by chętnie nią jechał – jednak rozum podpowiada, że nie jest to na razie możliwe. - Kiedyś zrobiliśmy studium dotyczące tramwaju w ciągu Traktu Królewskiego (przechodzącego przez Plac Trzech Krzyży czy Krakowskie Przedmieście – red.). Na tym przymiarki się skończyły. Obecnie mamy około ośmiu otwartych projektów tramwajowych, więc skupiamy się na inwestycjach, które zapewniają dojazd tym, którzy nie mają dostępu do szyny – wyjaśnia.

Tramwaje Warszawskie realizują prace na które dostaną budżet z miasta. Ostatnio Rada Warszawy dofinansowała spółkę, ale postawiła przed nią konkretne zadania. Powstać ma trasa na Gocław, Żerań czy do tunelu pod stacją kolejową Warszawa Zachodnia. Reprezentacyjna linia to jednak pieśń przyszłość na lata, gdy miasto będzie dysponować większymi środkami. Obecny kryzys powoduje, że ratusz szuka oszczędności.

Nie oznacza to jednak, że trasa przez Plac Trzech Krzyży, Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście nigdy nie powstanie. Taka inwestycja ma swoich zwolenników. Najpierw trzeba jednak rozwiązać szereg wątpliwości, wśród których są np. sprawy konserwatorskie. To od decyzji konserwatora zależy czy mógłby tu jeździć „zwykły” tramwaj podłączony do sieci trakcyjnej, czy tramwaj z napędem akumulatorowym, a może wykorzystujący do zasilania – co nie jest nierealne – trzecią szynę.