Zawrotna i magiczna historia bożonarodzeniowej choinki [ZDJĘCIA]

Zwyczaj ustawiania w mieszkaniu wystrojonego bożonarodzeniowego drzewka nie ma polskiego rodowodu. Choinka trafiła do naszego kraju stosunkowo niedawno, bo do niektórych regionów dotarła dopiero w drugiej połowie XIX wieku.

Czytaj także: Gdzie kupić choinkę? Sprawdź lokalizacje w Warszawie [PORADNIK]
- Choinka pojawiła się na ziemiach polskich zaledwie około 200 lat temu, w społecznościach wiejskich. Ostatecznie upowszechniła się po II wojnie światowej - mówi dr Katarzyna Smyk, kulturoznawca z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Geograficznie ojczyzną współczesnej choinki jest Alzacja. U Niemców zwyczaj ten kształtował się już w XV w., by pod koniec XVIII w. rozprzestrzenić się prawie na całym obszarze języka niemieckiego. Dopiero w XIX wieku zaistniał wśród protestantów niemieckich i przez nich trafił do katolików w tym kraju.
- Ten w sumie młody zwyczaj niemiecki w ciągu XIX w. odbył pochód triumfalny przez wszystkie niemal kraje europejskie. Polacy ten zwyczaj przejęli od Niemców na przełomie XVIII i XIX w., upowszechnił się on pod zaborem pruskim, w Wielkopolsce i na Śląsku oraz na Pomorzu - wyjaśnia badaczka.

Zanim zaczęliśmy przypisywać współczesne funkcje choince, drzewko pełniło rolę magiczną. Nasi przodkowe wierzyli, że choinka zapewnia boską przychylność i zabezpiecza przed wpływami demonów.

Choinka przy Stadione Narodowym: Przy Stadionie Narodowym rozbłysła ogromna choinka [ZDJĘCIA]
- Zwyczaj choinki powstał zarazem z ludowych obyczajów o funkcji magicznej, dlatego jodełka i jej detale zachowały i tę najbardziej archaiczną funkcję. Jest bowiem choinka drzewkiem ofiarowanym bogu i przodkom w zamian za błogosławieństwo, urodzaj, obfitość, zdrowie i szczęście w miłości oraz chroni dom i jego mieszkańców przed działaniem złych duchów - tłumaczy dr Smyk.

Później choinkę wiązano z chrześcijaństwem, narodzeniem Jezusa i rajskich drzew. Wtedy pojawiła się funkcja religijna. Współcześnie choinka pełni także inne role.
- Obecnie najpowszechniejsze są funkcje estetyczne - wedle których choinka ma być ładna - aż po najnowsze - reklamowe, gdyż wywołuje powszechnie pozytywne emocje, a to sprawia, że świetnie nadaje się do wspierania sprzedaży produktów i idei - twierdzi Smyk.

Co było wcześniej?

W zależności od regionu kraju choinka miała wiele poprzedników. - Ozdobami mieszkań w okresie Bożego Narodzenia były podłaźniki, wiechy, jutki, gaje, sady - czyli wierzchołki iglastego drzewa, światy - czyli kuliste lub gwiaździste formy wyklejone z opłatków, a także pająki, czyli konstrukcje najczęściej ze słomy i bibułek - wymienia dr Smyk i dodaje, że te ostatnie najdłużej spotkać można było na polskich wsiach - nawet do połowy XX wieku.
- Choinka wyrasta z tych trzech ozdób poprzedników i wypiera je. Jest spadkobierczynią treści dawnych świątecznych ozdób izby - mówi autorka książki "Choinka w kulturze polskiej".

Choinka tylko w zimie

To, że choinkę stawiamy w naszych domach właśnie zimą, nie jest przypadkowe.

Zobacz koniecznie: Gdzie kupić choinkę? Nawet w internecie [PORADNIK]
- Czas świąt Bożego Narodzenia, podobnie jak Nowego Roku, ma w tradycji polskiej wszystkie cechy czasu przejścia i należy do cyklu zimowego, który rozpoczyna się 6 grudnia, a kończy 6 stycznia. Przypada na zimowe przesilenie dnia z nocą, czyli moment, od którego zanotowano wydłużanie się dnia, co znalazło wyraz już w pogańskich świętach narodzenia słońca obchodzonych w tym terminie. To czas faktycznego panowania zimy, a tradycyjna myśl ludowa przypisywała wówczas przyrodzie stan śmierci. A zima-śmierć jest stanem przejściowym, kiedy życie zanika, co poprzedza bezpośrednio odrodzenie życia. To czas przejścia od tego, co stare, do tego, co nowe w kosmosie, Bogu oraz człowieku i jego życiu. Choinka w tym czasie jest jednym ze sposobów pokazania bóstwom i Bogu, jakiego roku sobie życzymy w odnowionym czasie i życiu - tłumaczy Smyk.