Budynek Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu wkrótce będzie miał 100 lat

Ta przepiękna modernistyczna piętrowa willa o zgrabnych proporcjach zbudowana została na początku XX wieku. Budynek, o powierzchni 899 metrów kwadratowych, utrzymany jest w formach klasycystycznego baroku.
Od frontu otoczony stylowym ażurowym ogrodzeniem z tralkami i pięknym skwerem. Elewację wykonano w stylu neorenesansowym z boniowymi narożami i cokołem, a wykończono wysokim dachem mansardowym z dachówki.
W środkowej części fasady widzimy nieznacznie wysunięty ryzalit z eleganckim portalem oraz wachlarzowe schody. W budynku zastosowano nowoczesne ogrzewanie centralne oraz ażurowe stropy w magazynach biblioteki. Całość tworzy przyjazne i przytulne wnętrze, które budzi zaufanie i wskazuje na niezłego architekta.
Ten znany grudziądzki budynek wkrótce będzie obchodził 100-lecie istnienia, ale historia jego powstania sięga końca XIX wieku.
24 listopada 1883 r. z inicjatywy Siegfrida Angera, dyrektora Gimnazjum Królewskiego zostało założone w Grudziądzu Towarzystwo Starożytności, które 15 czerwca 1884 r. powołało do życia Miejskie Muzeum Starożytności z siedzibą w Pałacu Opatek. Po pożarze ratusza w 1893 r. muzeum zmuszone jest odstąpić swoją siedzibę władzom miejskim, a zbiory na krótki okres zostają przeniesione do Gimnazjum Królewskiego. Od 1899 r. nową siedzibą muzeum zostaje barokowy refektarz kolegium jezuickiego. Jednakże, z powodu stale powiększającego się księgozbioru, koniecznym stało się znalezienie nowego lokum.
Nad projektem powstania placówki z prawdziwego zdarzenia ponownie czuwał prezes Towarzystwa dr Siegfrid Anger. Prowadził rozmowy z władzami miejskimi Grudziądza, prowincjonalnymi w Gdańsku oraz ministerialnymi w Berlinie. Ostatecznie magistrat przeznaczył pod budowę biblioteki i muzeum działkę przy ulicy Lipowej 28.
Pierwszy projekt budynku przedstawiono 27 kwietnia 1904 r., jednak realizacji doczekał się projekt późniejszy, który zakładał koszt budowy w wysokości około 120 tys. marek.Niestety nie zachowały się żadne opracowania z informacją o nazwisku architekta. Prawdopodobnie był to przedstawiciel środowiska berlińskiego. Wiadomo natomiast kto sfinansował budowę budynku. Środki na ten cel przeznaczyły Rada Miasta Grudziądza oraz władze centralne z Berlina, natomiast pozostałą część pozyskano z zapisu testamentowego Gustawa Roethe, który zmarł w 1901 r. w Berlinie. Był on właścicielem tutejszej drukarni i księgarni oraz wydawcą gazety „Der Gesellige”.
Był także współzałożycielem i członkiem honorowym Towarzystwa Starożytności. Zapisał miastu w testamencie kwotę 60 tys. marek, którą rozdysponował na budowę gmachu biblioteki i muzeum (25 tys.), zakup księgozbioru (15 tys.) i rozwój biblioteki oraz kolekcji muzealnych (20 tys.). Ostatecznie w latach 1908-1911 ukończono budowę tego pięknego gmachu. Swoją siedzibę oprócz niemieckiego Towarzystwa Starożytności znalazły w nim również od 1912 r. jeszcze trzy instytucje: niemiecka biblioteka, muzeum i archiwum miejskie. Z tamtych czasów zachowała się kolekcja około 200 starodruków.
Niedługo po odzyskaniu niepodległości, w 1921, zorganizowano w gmachu polską bibliotekę założoną przez Towarzystwo Czytelni Ludowych. Rok później obiekt dał schronienie jeszcze dwóm innym instytucjom kultury: w latach 1922-1933 mieściły się tutaj sławna Pomorska Szkoła Sztuk Plastycznych prowadzona przez prof. Wacława Szczeblewskiego oraz Polskie Towarzystwo Krajoznawcze zarządzane przez ks. dr. Władysława Łęgę.
We wrześniu 1939 roku Niemcy wkroczyli do Grudziądza i rozpoczęli okupację miasta od zniszczenia wszelkich przejawów polskości. Między innymi spalili cały polski księgozbiór, który liczył 35000 tomów oraz wszystkie roczniki „Gazety Grudziądzkiej”. Zbiory muzealne, a także dokumenty archiwalne zostały wywiezione, a sam gmach w okresie wojennym ponownie stał się siedzibą biblioteki niemieckiej oraz muzeum i archiwum niemieckiego.
W roku 1945 podczas ciężkich walk o wyzwolenie Grudziądza, niemal całe miasto zostało doszczętnie zniszczone. Wśród nielicznych ocalałych zabytków znalazł się gmach biblioteki, dlatego już w półtora miesiąca po zakończeniu działań wojennych, można było przystąpić do organizacji biblioteki publicznej. Uroczyste otwarcie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Grudziądzu nastąpiło 20 maja 1946 roku i od tego dnia po dzień dzisiejszy ma ona swoją siedzibę w tym pięknym budynku.
Aleksandra Ciżnicka