Naga Polka z krzyżem walczy o pieski w USA

Jak pan odbiera nową kampanię promocyjną amerykańskiej organizacji pomocy dla zwierząt, w której występuje polska modelka Joanna Krupa?

Osobiście nie lubię takich rzeczy. Mimo że jestem agnostykiem, krzyż ma dla mnie znaczenie najwyższego poświęcenia człowieczeństwa w imię najwyższych wartości. Jest protestem przeciwko cierpieniu, a jednocześnie jego najwyższym znakiem. Krzyż symbolizuje radykalny wybór absolutnego poświęcenia, po to by wyzwolić ludzkość z cierpienia. Więc nie lubię, kiedy ktoś bawi się krzyżem w tak tandetny i tani sposób. Z drugiej strony mam świadomość, że żyjemy w konkretnej kulturze, gdzie wszystko jest na sprzedaż.

A więc nie ma znaczenia, że reklama wykorzystuje symbole religijne w szczytnym celu?

Mieszanie sfery sakralnej z reklamową traci wymiar etyczny. Najczęściej w spory o to, czy takie reklamy powinny powstawać, czy nie, wchodzą osoby o radykalnym, fundamentalistycznym nastawieniu. Tak naprawdę krzyż, jak wszystkie symbole religijne, pada ofiarą świecczenia kultury.

Co to oznacza?

W kulturze zachodniej, także w Polsce, krzyż przechodzi szczególną przemianę. Przestał już być symbolem, czyli czymś, co odwołuje się do głębszej rzeczywistości religijnej, do porządku zbawienia czy też najwyższego aktu miłości zbawczej. Stał się znakiem, czyli czymś płaskim, co można potraktować instrumentalnie i wypełnić dowolnymi treściami. Niezwykle charakterystyczne, że w polskiej debacie na temat krzyży w szkołach mówi się o tradycji kulturowej i tradycji państwowości, a nie o wierze i chrześcijańskiej rzeczywistości zbawienia.

Dyskusja o wykorzystywaniu symboli religijnych wciąż powraca, czasem w kontekście reklam ubrań, czasem - koncertów Madonny. Dlaczego tego rodzaju kampanie są skuteczne?

Chodzi o szok i wywoływanie reakcji u odbiorców. W naszej kulturze są trzy sfery, które nadal objęte są pewnym tabu. Śmierć, erotyka i religia, mimo pozorów otwartości nowoczesnej kultury Zachodu, związane są z rygorystycznymi zakazami. Zderzenie sfery erotyki i religijności powoduje szok. W świecie szumu informacyjnego potrzeba szczególnych metod, żeby zwrócić uwagę adresatów kampanii medialnych czy odbiorców dzieł sztuki. Efekt naruszania tabu ciągle jeszcze robi wrażenie, mimo że jest nad- używany. Są tego całe chmary. Przede wszystkim zdjęcia Toscaniego, a u nas dzieła Doroty Nieznalskiej bądź kampanie reklamowe firmy House. Joanna Krupa porusza się po utartej ścieżce. Twórcy reklamy korzystają z efektu starcia sfer w sposób swobodny i absolutnie cyniczny.

Możliwe, że niedługo przestanie poruszać odbiorców?

Na razie w Polsce zderzenie sacrum z erotyką powoduje debaty, ale już w ateistycznych Czechach nikt by tego nie zauważył. W końcu opatrzy się i u nas, bo Polska podlega tym samym procesom świecczenia co reszta Europy. Krzyż zaczyna być zupełnie pozbawiony głębokiego znaczenia.